Năm 2025 đánh dấu một cột mốc có ý nghĩa đặc biệt đối với ngành Du lịch Việt Nam - tròn 65 năm hình thành, xây dựng và phát triển. Nhìn lại chặng đường đã qua, từ những bước đi đầu tiên đến quá trình hội nhập sâu rộng trong thời kỳ đổi mới và mở cửa, để vươn mình mạnh mẽ trở thành một ngành kinh tế quan trọng, du lịch Việt Nam đã viết nên một câu chuyện đầy tự hào, khẳng định vị thế, bản lĩnh và vai trò trong phát triển kinh tế, xã hội đất nước.

Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam 4 lần được vinh danh "Cơ quan quản lý du lịch hàng đầu châu Á" - Ảnh tư liệu lần nhận giải năm 2023

Dấu ấn qua từng chặng đường phát triển

Ngày 9-7-1960, theo Nghị định số 26/CP của Thủ tướng Chính phủ, Công ty Du lịch Việt Nam được thành lập, chính thức đánh dấu sự ra đời của ngành Du lịch nước nhà. Trong bối cảnh chiến tranh, khi cả nước đang dồn sức cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, việc xác lập một lĩnh vực kinh tế mới như du lịch là một bước đi táo bạo, mang tính chiến lược lâu dài của Đảng và Nhà nước. Dù còn non trẻ, du lịch Việt Nam thời kỳ đầu đã được tổ chức một cách bài bản, nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đón và phục vụ các đoàn khách của Đảng, Nhà nước ta, các đoàn chuyên gia quốc tế đến tham gia vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Không chỉ vậy, hoạt động du lịch còn phục vụ cán bộ, thương bệnh binh và công nhân nghỉ dưỡng. Các cơ sở lưu trú, điểm nghỉ dưỡng lần lượt hình thành tại các vùng có khí hậu mát mẻ, cảnh quan đẹp như Sa Pa, Tam Đảo, Đồ Sơn...

Sau ngày đất nước thống nhất năm 1975, ngành Du lịch bước vào giai đoạn mới, tiếp quản và phát triển hệ thống du lịch ở các tỉnh, thành phía Nam như Sài Gòn, Nha Trang, Đà Lạt, Cần Thơ, Côn Đảo... Những trung tâm du lịch tiềm năng dần được đưa vào vận hành, làm tiền đề cho giai đoạn phát triển sôi động sau này. Bước ngoặt quan trọng đến từ năm 1986, khi đất nước thực hiện công cuộc Đổi mới và mở cửa hội nhập. Du lịch từ một ngành chủ yếu phục vụ nội bộ và đối ngoại, đã chuyển mình trở thành ngành kinh tế có sức hút đầu tư, tiềm năng tăng trưởng cao và khả năng lan tỏa rộng đến nhiều lĩnh vực khác. Năm 1992, Tổng cục Du lịch được thành lập, đánh dấu sự nâng tầm trong công tác quản lý nhà nước. Các chính sách khuyến khích phát triển du lịch dần được hoàn thiện. Đặc biệt, các văn kiện như Chỉ thị 46 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (1994) về “Lãnh đạo đổi mới và phát triển du lịch trong tình hình mới”, Thông báo Kết luận 179 của Bộ Chính trị (1998) về “Phát triển du lịch trong tình hình mới” là những văn bản chỉ đạo đặt nền tảng cho nhiều văn bản, chính sách, cơ chế quan trọng cho du lịch Việt Nam thời kỳ đổi mới: Pháp lệnh Du lịch (1999), Ban Chỉ đạo Nhà nước về Du lịch (1999), Chương trình Hành động quốc gia về du lịch (2000), Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam giai đoạn 2001-2010… Năm 2017, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 08-NQ/TW về “Phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn”, thể hiện quyết tâm chính trị cao nhất của Đảng, Nhà nước nhằm kiến tạo cơ sở pháp lý và động lực mạnh mẽ để ngành Du lịch phát triển bứt phá. Giai đoạn 1990-2019 chứng kiến thời kỳ tăng trưởng liên tục của ngành Du lịch. Lượng khách quốc tế năm 2019 đạt 18 triệu lượt, cao gấp 72 lần so với năm 1990 (250 nghìn lượt); lượng khách nội địa đạt 85 triệu lượt; tổng thu du lịch đạt 755 nghìn tỷ đồng; du lịch đóng góp 9,2% GDP… Các thị trường quốc tế quan trọng như Đông Bắc Á, ASEAN, châu Âu, Mỹ, Úc… dần được mở rộng. Năng lực cạnh tranh được cải thiện nhờ việc đa dạng hóa sản phẩm, đầu tư hạ tầng và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Vượt sóng đại dịch, bứt phá mạnh mẽ

Giai đoạn 2020-2022, đối mặt với những thách thức chưa từng có tiền lệ của đại dịch COVID-19, du lịch Việt Nam đã nỗ lực vượt bậc để thích ứng linh hoạt, đổi mới sáng tạo, không chỉ tái thiết lại hoạt động, phục hồi mạnh mẽ trên mọi lĩnh vực, hoàn thành xuất sắc các chỉ tiêu tăng trưởng, mà còn tham mưu Đảng, Nhà nước ban hành nhiều cơ chế, chính sách quan trọng tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững và toàn diện.

Di sản văn hóa Việt Nam luôn hấp dẫn du khách quốc tế - Ảnh: Nguyễn Thanh Hà

Để vượt qua khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, Tổng cục Du lịch nay là Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam đã thể hiện vai trò trung tâm trong việc tham mưu các cấp có thẩm quyền ban hành nhiều chính sách thiết thực hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động: hỗ trợ tài chính cho đội ngũ hướng dẫn viên bị ảnh hưởng của dịch bệnh, giảm giá bán điện, giảm tiền điện, tiền thuế cho doanh nghiệp du lịch, giảm các khoản phí, lệ phí thẩm định cấp phép kinh doanh lữ hành, giảm tiền ký quỹ của doanh nghiệp lữ hành... Đây là giai đoạn ngành Du lịch vừa phải ứng phó linh hoạt, vừa tạo nền tảng để phục hồi và bứt phá trong tương lai. Trong đó, nổi bật là tham mưu Chính phủ ban hành các chính sách mới, miễn thị thực với thời hạn tạm trú nâng từ 15 ngày lên 45 ngày; cấp thị thực điện tử cho tất cả các nước với thời hạn tạm trú lên tới 90 ngày… Cùng với đó là việc tham mưu ban hành Nghị quyết 82/NQ-CP của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đẩy nhanh phục hồi, tăng tốc phát triển du lịch hiệu quả, bền vững; Chỉ thị 08/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát triển du lịch toàn diện, nhanh và bền vững thời gian tới; Công điện 34/CĐ-TTg về thúc đẩy phát triển du lịch, bảo đảm thực hiện tốc độ tăng trưởng kinh tế hai con số; Quy hoạch hệ thống du lịch Việt Nam giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045. Riêng trong 6 tháng đầu năm 2025, Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam đã tham mưu Bộ VHTTDL phối hợp các bộ, ngành trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành một số văn bản chỉ đạo và chính sách mới tạo điều kiện thuận lợi cho ngành Du lịch như chính sách về thị thực, chính sách giảm phí, lệ phí và đặc biệt là Quyết định số 14/2025/QĐ-TTg ngày 29-5-2025 của Thủ tướng Chính phủ quy định về cơ cấu biểu giá bán lẻ điện. Trong đó đã áp dụng giá bán lẻ điện cho các cơ sở lưu trú du lịch ngang bằng mức giá bán lẻ điện cho sản xuất. Nếu như Nghị quyết về miễn thị thực, cấp thị thực điện tử là chính sách đột phá nhằm thu hút khách quốc tế đến Việt Nam, thì Quyết định 14/2025/QĐ-TTg cũng là một chính sách mang tính đột phá, tạo thuận lợi cho hoạt động kinh doanh và sự phát triển bền vững của hệ thống lưu trú du lịch trên toàn quốc trong giai đoạn mới.

Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam cùng toàn ngành Du lịch đã tập trung đổi mới nội dung, phương thức xúc tiến quảng bá, tăng cường chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ hỗ trợ quản lý, kinh doanh và quảng bá du lịch. Lần đầu tiên Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam tổ chức Chương trình xúc tiến du lịch - điện ảnh Việt Nam tại Hollywood, Hoa Kỳ và sau đó là Chương trình giới thiệu du lịch - điện ảnh Việt Nam tại Liên hoan phim Cannes, Pháp, đã mở ra hướng đi mới về quảng bá du lịch nước nhà thông qua điện ảnh. Quy mô, số lượng, tần suất, phạm vi của những hoạt động xúc tiến được tăng cường, nhất là tại các thị trường trọng điểm của Việt Nam như: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc, Nga, Đức, Pháp, Ý, Séc, Ba Lan, Thụy Sỹ... Bên cạnh đó, hoạt động truyền thông trên nền tảng số ngày càng mạnh mẽ, lan tỏa hình ảnh, thương hiệu du lịch Việt Nam ra thế giới. Trang web quảng bá du lịch Việt Nam ra nước ngoài của Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam vươn lên vị trí thứ 2 trong khu vực Đông Nam Á theo bảng xếp hạng trang web toàn cầu. Chương trình “Việt Nam: đi để yêu!” vinh dự đạt giải Nhì (năm 2022) và giải Ba (năm 2024) tại Giải thưởng toàn quốc về thông tin đối ngoại. Hoạt động chuyển đổi số tiếp tục đi vào chiều sâu, hình thành hệ sinh thái du lịch thông minh theo hướng đồng bộ, thống nhất theo định hướng của Chính phủ.

Những nỗ lực của ngành Du lịch Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế, các tổ chức giải thưởng, các hãng truyền thông quốc tế ghi nhận. Tiêu biểu là Tổ chức Giải thưởng du lịch thế giới (World Travel Awards) đã 5 lần vinh danh Việt Nam là “Điểm đến di sản hàng đầu thế giới”; 6 lần là “Điểm đến hàng đầu châu Á”. Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam 4 lần được vinh danh “Cơ quan quản lý du lịch hàng đầu châu Á” (2017, 2021, 2022, 2023)… Cùng với đó là các chỉ tiêu phát triển năm 2024 đã được ngành Du lịch hoàn thành xuất sắc với việc đón gần 17,6 triệu lượt, tăng gần 39% so với năm 2023; khách du lịch nội địa đạt 110 triệu lượt, tăng 1,6% so với năm 2023; tổng thu từ khách du lịch đạt khoảng 840 nghìn tỷ đồng, tăng gần 24% so với năm 2023. Trong 7 tháng đầu năm 2025, số lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam đạt trên 12 triệu lượt, tăng gần 23% so với cùng kỳ năm 2024, đạt gần 55% so với Kế hoạch năm 2025; Tổng lượng khách du lịch nội địa đạt 93 triệu lượt, đạt 77,5% so với Kế hoạch năm 2025; Tổng thu từ khách du lịch đạt khoảng 616 nghìn tỷ đồng, đạt gần 63% so với Kế hoạch năm 2025.

Hướng tới tương lai: Phát triển toàn diện và bền vững

Năm 2025 là năm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc thực hiện và hoàn thành các mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội theo Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng và Kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội 5 năm giai đoạn 2021-2025. Trong đó, ngành Du lịch đang đứng trước những cơ hội lịch sử xuất phát từ sự quan tâm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội về vai trò động lực của du lịch trong nền kinh tế; thị trường khách du lịch quốc tế còn nhiều dư địa tăng trưởng trong điều kiện đã có các chính sách thuận lợi về thị thực và xuất nhập cảnh. Bên cạnh đó, Việt Nam có nhiều tiềm năng có thể đáp ứng các xu hướng du lịch mới: du lịch bền vững, có trách nhiệm với môi trường và xã hội; du khách lựa chọn điểm đến ít đông đúc hơn; chuyển đổi từ “tham quan” sang “trải nghiệm”; du lịch chăm sóc sức khỏe; du lịch gia đình đa thế hệ; du lịch nhờ AI thiết kế lịch trình… Những xu hướng sẽ mở ra hướng phát triển bền vững cho du lịch Việt Nam, vừa khai thác hiệu quả tiềm năng sẵn có, vừa đáp ứng tốt hơn nhu cầu của du khách trong bối cảnh toàn cầu hóa và số hóa mạnh mẽ như hiện nay.

Để hoàn thành các mục tiêu trong năm 2025, du lịch Việt Nam sẽ tiếp tục chú trọng khai thác các thị trường tiềm năng Ấn Độ, Trung Đông, Úc bên cạnh các thị trường truyền thống Hàn Quốc, Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản; chủ động triển khai thực hiện các giải pháp tăng cường liên kết hàng không và du lịch trong xúc tiến mở rộng các đường bay thẳng kết nối điểm đến; tổ chức các chương trình khuyến mãi quốc tế tại các thị trường mục tiêu; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, cải tiến quy trình thủ tục tạo thuận lợi cho khách du lịch đến Việt Nam; chú trọng phát triển các loại hình du lịch phù hợp với xu hướng mới: du lịch nghỉ dưỡng cao cấp, du lịch chăm sóc sức khỏe, du lịch thể thao, du lịch nông nghiệp và sản phẩm đặc thù theo vùng; nâng cấp cơ sở vật chất tại các điểm đến; tiếp tục đổi mới các hoạt động xúc tiến, quảng bá trực tiếp và trực tuyến với quy mô lớn phù hợp với nhu cầu của từng thị trường…

Để tạo sự bứt phá cho ngành Du lịch bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên giàu mạnh, văn minh và thịnh vượng, Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam với vai trò “nhạc trưởng” của ngành Du lịch sẽ tập trung nâng cao năng lực và hiệu quả quản lý nhà nước về du lịch, tập trung triển khai các nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm trong giai đoạn tới gồm:

1. Tham mưu hoàn thiện thể chế theo hướng “kiến tạo phát triển”: sửa đổi Luật Du lịch 2017 và các văn bản pháp lý tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoạt động và thuận lợi cho công tác quản lý; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa thủ tục cấp phép hoạt động cho doanh nghiệp du lịch.

2. Nghiên cứu, tham mưu ban hành “chính sách, cơ chế đột phá”: phối hợp với các ngành Ngoại giao, Công an để tham mưu, đề xuất mở rộng chính sách miễn thị thực, đơn giản hóa thủ tục xuất nhập cảnh tạo thuận lợi thu hút khách quốc tế; phối hợp tham mưu xây dựng và ban hành chính sách thuế phù hợp, đặc biệt về thuế đất đối với các khu du lịch, thuế nhập khẩu trang thiết bị khách sạn, vui chơi giải trí, phương tiện vận chuyển khách du lịch; phối hợp ngành Hàng không đề xuất mở rộng kết nối với các thị trường quốc tế; với ngành Nông nghiệp, Đường sắt để khai thác hiệu quả loại hình du lịch nông nghiệp, du lịch đường sắt.

3. Tiếp tục định hướng phát triển du lịch đi vào chiều sâu, chất lượng, chuyên nghiệp, bền vững, thương hiệu: xây dựng các sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng cao cấp, du lịch chăm sóc sức khỏe, du lịch nông nghiệp và sản phẩm đặc thù theo vùng, du lịch sinh thái, du lịch mạo hiểm, du lịch chữa bệnh, du lịch ẩm thực… mang tầm của điểm đến thế giới trên cơ sở tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh quốc gia gắn với phát huy giá trị di sản và bản sắc văn hóa dân tộc; nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch đẳng cấp, mang lại những giá trị trải nghiệm đặc sắc, ấn tượng cho du khách; định hướng phát triển, đa dạng hóa hệ thống doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng du lịch toàn cầu.

4. Cơ cấu lại thị trường du lịch phù hợp với tiềm năng, lợi thế của Việt Nam, đáp ứng với xu thế toàn cầu và thích ứng với những biến động trên thị trường du lịch thế giới. Rà soát, nhanh chóng phục hồi, củng cố vững chắc các động lực tăng trưởng của ngành Du lịch; nghiên cứu tìm kiếm các động lực tăng trưởng mới, phù hợp với bối cảnh mới.

5. Chỉ đạo, định hướng ngành Du lịch các địa phương tăng cường bảo đảm an ninh, an toàn cho du khách, chú trọng vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm; tạo dựng môi trường du lịch văn hóa, văn minh, thân thiện, mến khách.

6. Tiếp tục đổi mới cả về nội dung, phương thức thực hiện, kết hợp hài hòa nguồn lực nhà nước và nguồn lực xã hội trong quảng bá xúc tiến định vị thương hiệu du lịch quốc gia; tập trung quảng bá theo chiến dịch trọng điểm, phù hợp định hướng phát triển sản phẩm, thương hiệu du lịch.

7. Phát triển hệ thống cơ sở dữ liệu, các nền tảng số kết nối hệ thống thông tin phục vụ cho công tác hoạch định chính sách và điều hành, quản lý nhà nước và phục vụ doanh nghiệp, khách du lịch trong nước, quốc tế.

8. Định hướng phát triển, đa dạng hóa hệ thống doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng du lịch toàn cầu.

TS NGUYỄN TRÙNG KHÁNH

Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam

Nguồn: Tạp chí VHNT số 615, tháng 8-2025