Lễ nhảy lửa là một trong những lễ hội truyền thống độc đáo và quan trọng bậc nhất của người Pà Thẻn ở xã Hồng Quang, tỉnh Tuyên Quang. Lễ hội này không chỉ mang đậm nét văn hóa tâm linh mà còn là dịp để cộng đồng thể hiện lòng biết ơn đối với các vị thần linh, cầu mong một năm mới an lành, mùa màng bội thu.

Lễ nhảy lửa có từ bao đời nay và gắn liền với tín ngưỡng thờ lửa của người Pà Thẻn. Theo quan niệm của họ, lửa là biểu tượng của sức mạnh, sự sống và có khả năng xua đuổi tà ma, mang lại may mắn. Lễ hội được tổ chức vào khoảng mùng 10 đến 16 tháng Giêng âm lịch, khi mùa màng đã xong xuôi, cũng là lúc người Pà Thẻn muốn tạ ơn trời đất, thần linh đã phù hộ cho họ một năm lao động vất vả, mùa màng bội thu.

Nhảy lửa của đồng bào Pà Thẻn tại xã Hồng Quang (tỉnh Tuyên Quang)

Trước khi diễn ra lễ hội, người dân trong bản sẽ cùng nhau chuẩn bị củi đốt lửa, đồ cúng tế và chọn ra những người đàn ông khỏe mạnh, có uy tín để tham gia nhảy lửa. Vào đêm lễ hội, sau khi thầy cúng làm các nghi lễ cúng thần linh, dàn lửa sẽ được đốt lên. Khi ngọn lửa bùng cháy, những người đàn ông sẽ lần lượt nhảy qua những đống lửa đang cháy rực. Họ nhảy với sự dũng cảm và khéo léo, vừa nhảy vừa hô vang những lời cầu nguyện.

Dàn lửa được đốt trong buổi lễ

Thầy mo là người đóng vai trò quan trọng nhất, trong quá trình làm lễ, thầy mo dùng 1 thanh tre gõ vào nhạc cụ, đồng thời đọc những bài cúng để khấn các vị thần hóa thân vào những chàng trai tham gia nhảy lửa trong suốt quá trình thực hiện nghi lễ

Khi được lệnh của thầy mo, các chàng trai sẽ lao vào đống than hồng với những đôi bàn tay, bàn chân trần mà không hề sợ hãi

Tiếng nhạc gõ cùng những lời khấn thần linh của thầy mo giúp cho các chàng trai tham gia nhảy lửa được tiếp thêm sức mạnh và lòng dũng cảm. Khi tham gia nhảy lửa, những chàng trai rơi vào trạng thái xuất thần

Ông Phù Đức Lâm, Chủ tịch UBND xã Hồng Quang, huyện Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang - cũng là người dân tộc Pà Thẻn cho biết, lễ hội nhảy lửa là niềm vinh dự, tự hào của người Pà Thẻn. Trong những năm qua, chính quyền và người dân luôn ý thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy các giá trị của di sản văn hóa phi vật thể quốc gia độc đáo này. Từ đó, xây dựng lễ hội nhảy lửa của dân tộc Pà Thẻn thành sản phẩm du lịch đặc trưng của người dân nơi đây.

Những đốm lửa từ đôi chân hất lên trời, bàn tay bốc than hồng rực vung ra xung quanh tạo thành những luồng ánh sáng huyền ảo

Cũng theo ông Phù Đức Lâm, Lễ nhảy lửa không chỉ là một lễ hội mang tính tâm linh mà còn là một di sản văn hóa quý giá cần được bảo tồn và phát huy. Để làm được điều này, cần có sự chung tay của các cấp chính quyền, các tổ chức văn hóa và cộng đồng người Pà Thẻn. Một số giải pháp có thể được đưa ra nhằm bảo tồn và phát huy như sau: Một là, tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu về lễ nhảy lửa trên các phương tiện thông tin đại chúng, các trang mạng xã hội để nhiều người biết đến hơn. Hai là, Nhà nước, các tổ chức, doanh nghiệp cần quan tâm hỗ trợ kinh phí để lễ hội được tổ chức ngày càng quy mô và chất lượng hơn. Ba là, khai thác lễ hội nhảy lửa gắn với phát triển du lịch cộng đồng, thu hút du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu về văn hóa của người Pà Thẻn. Bốn là, giáo dục, truyền dạy cho thế hệ trẻ về ý nghĩa, giá trị của lễ hội để họ có ý thức gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Những đôi bàn tay, bàn chân không hề bị bỏng sau khi nhảy vào đống than hồng

Năm 2012, Bộ VHTTDL đã đưa lễ hội nhảy lửa của người Pà Thẻn vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia (đợt 1), nhằm bảo tồn và phát huy một lễ hội độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa tộc người và thu hút được đông đảo cộng đồng tham gia. Lễ nhảy lửa là một nét đẹp văn hóa độc đáo của người Pà Thẻn ở Tuyên Quang. Việc bảo tồn và phát huy lễ hội này không chỉ là trách nhiệm của cộng đồng người Pà Thẻn mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội.

Tin, ảnh: MINH PHẠM