Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy xã hội phát triển. Mọi lĩnh vực của đời sống con người và xã hội đều thấm nhuần văn hóa. Môi trường văn hóa lưu truyền, phát triển các giá trị văn hóa truyền thống trên tinh thần kế thừa, phát triển tinh hoa văn hóa của nhân loại và giúp định hướng các hoạt động trong đời sống thực tế; góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng đời sống tinh thần của con người, xã hội, giúp con người có không gian, môi trường sống lành mạnh, gắn kết các mối quan hệ giữa con người với con người, con người với thiên nhiên và tạo bầu không khí sinh hoạt tích cực của con người trong xã hội. Đặc biệt, trong quân đội, môi trường văn hóa càng có vị trí quan trọng, tạo ra bầu không khí vui tươi phấn khởi, cổ vũ động viên cán bộ, chiến sĩ trong toàn quân rèn luyện phấn đấu để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, xứng danh “bộ đội Cụ Hồ”.

Xuất phát từ thực tiễn và yêu cầu nhiệm vụ của quân đội trong từng giai đoạn, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và Tổng cục Chính trị đã lãnh đạo, chỉ đạo tiến hành cuộc vận động xây dựng môi trường văn hóa trong các đơn vị, đồng thời chỉ đạo xây dựng chương trình hành động, gắn với việc quán triệt và tổ chức thực hiện các quan điểm, chủ trương của Đảng về văn hóa được xác định trong các Nghị quyết của Đảng, trọng tâm là Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 16-6-2008 của Bộ Chính trị về “Tiếp tục xây dựng và phát triển văn hóa nghệ thuật trong thời kỳ mới”, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI năm 2014 về “Xây dựng và phát triển văn hóa con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”, Nghị quyết Đại hội XII của Đảng với tư tưởng chỉ đạo là tạo ra những giá trị mới về văn hóa, đáp ứng đời sống tinh thần của bộ đội và nhân dân, Chỉ thị 355 ngày 2-4-2017 của Quân ủy Trung ương phản ánh “về việc tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác văn hóa, văn học, nghệ thuật trong quân đội giai đoạn hiện nay”…

Quân đội nhân dân Việt Nam luôn xác định cuộc vận động “Xây dựng môi trường văn hóa trong quân đội” là một bộ phận của phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” của quốc gia. Hằng năm, theo từng giai đoạn, Tổng cục Chính trị đã chỉ đạo hướng dẫn tổng kết từ cơ sở đến toàn quân để đánh giá kết quả, rút kinh nghiệm, nhân rộng mô hình và cách làm hiệu quả, xác định phương hướng giải pháp tiếp tục thực hiện cuộc vận động cho phù hợp, thiết thực, hiệu quả hơn. Các hoạt động văn hóa được gắn kết với giáo dục chính trị, bồi dưỡng tinh thần yêu nước, cách mạng, mục tiêu chiến đấu, phẩm chất cao đẹp “bộ đội Cụ Hồ”, đạo đức lối sống trách nhiệm của quân nhân trong đơn vị và toàn quân. Thường xuyên quan tâm bồi dưỡng tấm gương người tốt việc tốt, nhân rộng tập thể cá nhân điển hình tiên tiến trong học tập, huấn luyện sẵn sàng chiến đấu. Phong trào tu dưỡng rèn luyện nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, nếp sống chính quy được duy trì nghiêm, góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Với nhiều cách làm sáng tạo, các đơn vị trong toàn quân đã gắn kết chặt chẽ thực hiện cuộc vận động “Xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp lành mạnh, phong phú trong quân đội” và phong trào lớn của đất nước như: “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Ngành Hậu cần quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy”, “Xây dựng nề nếp chính quy”, “Xây dựng chi đoàn văn hóa mới” các diễn đàn “Sống vì Tổ quốc, vì nhân dân, vì người thân, gia đình, bạn bè”, “Nói lời hay, làm việc tốt”. Việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội có nhiều chuyển biến tốt trong từng đơn vị... đã hướng mọi quân nhân vươn tới cái đẹp, có lối sống trong sạch, lành mạnh, giải quyết hài hòa các mối quan hệ xã hội trong đơn vị. Các hoạt động trên thực sự là phương thức quan trọng xây dựng nếp sống văn hóa, bản lĩnh chính trị, phẩm chất “bộ đội Cụ Hồ” và hoàn thiện nhân cách theo tiêu chuẩn con người mới Việt Nam cho cán bộ, chiến sĩ.

Toàn quân đã tập trung củng cố kiện toàn các cơ quan quản lý văn hóa, văn học nghệ thuật với quy mô hợp lý, quan tâm xây dựng đội ngũ văn nghệ sĩ có tài năng, trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp, có bản lĩnh chính trị, phát huy phẩm chất “chiến sĩ - nghệ sĩ”. Công tác nghiên cứu khoa học trong các viện nghiên cứu, các học viện nhà trường được chú trọng với nhiều đề tài khoa học xã hội và nhân văn quân sự, về văn hóa, văn học nghệ thuật, có tính khả thi cao, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, góp phần quan trọng vào việc xây dựng con người mới trong quân đội, giáo dục và phát triển nhân cách “bộ đội Cụ Hồ”. Các hoạt động văn hóa, các tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng đã khơi dậy lòng tự hào về truyền thống dân tộc trong cán bộ chiến sĩ để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong những năm qua, hoạt động văn hóa văn nghệ tại các cơ quan đơn vị và giao lưu văn hóa văn nghệ với địa phương đã có nhiều đổi mới, sáng tạo và duy trì thường xuyên, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, sáng tạo, hưởng thụ văn hóa của quân đội và nhân dân. Duy trì tốt liên hoan nghệ thuật quần chúng lực lượng vũ trang và thanh niên, học sinh, sinh viên trong toàn quốc đạt kết quả tốt thắm tình đoàn kết quân dân. Thực hiện tốt cuộc vận động “sáng tác, quảng bá các tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Toàn quân đã tích cực chủ động kiên quyết đấu tranh phòng chống tệ nạn xã hội, sản phẩm văn hóa xấu độc, góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh chống “xâm lăng văn hóa” của các thế lực thù địch. Đặc biệt, phong trào của tuổi trẻ quân đội “Nói không với tiêu cực”, “Nói không với ma túy”, “Không hút thuốc lá”, “Miệng nói lời hay tay làm việc tốt”, trở thành nề nếp sinh hoạt ý thức tự giác trong toàn quân. Tăng cường mối quan hệ đoàn kết máu thịt quân - dân được phát huy, thế trận lòng dân được củng cố vững chắc. Đẩy mạnh và nâng cao chất lượng hoạt động văn hóa - thông tin ở miền núi, vùng dân tộc thiểu số, tích cực sưu tầm lưu giữ được nhiều giá trị văn hóa, văn học nghệ thuật. Không ngừng vận động nhân dân xây dựng nếp sống văn minh, bản lĩnh văn hóa, bài trừ tệ nạn xã hội, mở lớp xóa mù, đã cải thiện quan trọng đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân. Nâng cao chất lượng hoạt động các thiết chế văn hóa như bảo tàng, nhà truyền thống, phòng Hồ Chí Minh, nhà văn hóa, nhà hát, đoàn văn công, điện ảnh, các tổ tuyên truyền văn hóa trong toàn quân, chương trình truyền hình “Chúng tôi là chiến sĩ” thường xuyên đổi mới nâng cao chất lượng phục vụ quân đội và nhân dân, đáp ứng tốt nhu cầu đời sống văn hóa tinh thần của các cơ quan đơn vị trong quân đội và các địa phương trong toàn quốc.

Cuộc vận động “Xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh phong phú trong quân đội” gắn với phong trào “Toàn quân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đã diễn ra sôi nổi, liên tục rộng khắp, gắn với việc học tập và làm theo tư tưởng đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, các phong trào, các cuộc vận động lớn của đất nước và quân đội đã trở thành động lực mạnh mẽ xây dựng những tập thể cá nhân phấn đấu theo tiêu chuẩn con người mới Việt Nam XHCN, phát huy truyền thống tốt đẹp, phẩm chất “bộ đội Cụ Hồ”.

Tài liệu tham khảo

1. Tài liệu nghiệp vụ công tác văn hóa văn nghệ trong Quân đội Nhân dân Việt Nam, Hà Nội, 2018.

2. Văn hóa Quân sự Việt Nam, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2002.

3. Phát triển Văn hóa Việt Nam giai đoạn 2011-2020, xu hướng và giải pháp, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010.

4.Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Báo cáo Tổng kết Xây dựng môi trường văn hóa, 2017.

Tác giả: Đào Hải Triều

Nguồn: Tạp chí VHNT số 433, tháng 7-2020