Chiều 1-12, tại Hà Nội, Cục Báo chí (Bộ VHTTDL) tổ chức hội thảo “Cung cấp thông tin về tăng cường thực thi Nghị quyết 173/2024/QH15 của Quốc hội Việt Nam về quy định cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng”. Hội thảo được đánh giá là một bước quan trọng nhằm đẩy mạnh thực thi quyết sách của Quốc hội, bảo đảm sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ - nhóm đang có mức sử dụng thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá nung nóng (TLNN) gia tăng mạnh trong những năm gần đây.

Toàn cảnh Hội thảo

Tại hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Báo chí Đặng Khắc Lợi nhấn mạnh, mặc dù các sản phẩm TLĐT, TLNN thường được quảng cáo dưới hình thức “sản phẩm công nghệ”, “ít hại hơn”, thậm chí “trendy dành cho giới trẻ”, nhưng thực chất chúng chứa nhiều hóa chất độc hại, có khả năng gây nghiện mạnh, không khác gì thuốc lá truyền thống, và cần phải bị cấm sử dụng.

Không chỉ dừng lại ở việc kêu gọi tăng cường tuyên truyền, ông Đặng Khắc Lợi còn đề nghị báo chí, với vai trò tiên phong cần thường xuyên phản ánh thực trạng vi phạm, các chiêu trò quảng cáo, kinh doanh trái phép; đồng thời phổ biến rộng rãi nội dung pháp luật mới đến người dân. Theo ông, đây là một phần thiết yếu để “nghị quyết của Quốc hội đi vào cuộc sống” và bảo vệ môi trường sống lành mạnh, an toàn cho thanh thiếu niên.

Phó Cục trưởng Cục Báo chí Đặng Khắc Lợi phát biểu tại Hội thảo

Nghị quyết 173/2024/QH15 được Quốc hội thông qua ngày 30-11-2024, với nội dung rõ ràng: từ năm 2025, Việt Nam sẽ cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng TLĐT, TLNN cùng các sản phẩm có tính chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người. Quyết định này đưa Việt Nam trở thành quốc gia thứ sáu trong khu vực ASEAN áp dụng chính sách cấm TLĐT và TLNN.

Để đảm bảo hiệu lực của quy định cấm, các cơ quan chức năng đã bắt đầu khẩn trương hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật liên quan, đồng thời các đề xuất đang được đưa ra liên quan đến việc mở rộng phạm vi xử lý: trong đó có việc xem xét đưa TLĐT, TLNN vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư, kinh doanh trong dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi).

Như vậy, từ quyết định chính trị cấp quốc gia đến khung pháp lý thực thi cụ thể, tất cả đều đang được hoàn thiện để bảo đảm lệnh cấm không “nằm trên giấy”.

Đại diện của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, TS Angela Pratt phát biểu tại Hội thảo

Tại hội thảo, đại diện của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, TS Angela Pratt đã khẳng định: việc cấm sử dụng TLĐT, TLNN không chỉ đáp ứng nhu cầu bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn là một biện pháp cần thiết để hạn chế hệ lụy lâu dài từ các sản phẩm mới này.

WHO dẫn nguồn từ Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết số ca cấp cứu liên quan sử dụng các sản phẩm này, đặc biệt ở giới trẻ, đã giảm gần 70% trong 10 tháng sau khi lệnh cấm được ban hành, so với cùng kỳ giai đoạn trước đó. WHO tại Việt Nam khẳng định, nhờ lệnh cấm mạnh mẽ được Quốc hội ban hành, hoạt động quảng cáo cho các sản phẩm này bởi những người nổi tiếng, những người có sức ảnh hưởng dường như đã chấm dứt.

Để đảm bảo lệnh cấm của Quốc hội tiếp tục được thực thi hiệu quả, WHO khuyến nghị đưa kinh doanh các sản phẩm thuốc lá mới bao gồm TLĐT, TLNN vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh trong luật Đầu tư sửa đổi; không chấp nhận bất kỳ ngoại lệ nào bao gồm việc cho phép sản xuất các sản phẩm thuốc lá mới để xuất khẩu. WHO cũng cho rằng, việc cho phép sản xuất TLĐT, TLNN để xuất khẩu làm suy yếu cơ sở lý luận về bảo vệ sức khỏe và xã hội của lệnh cấm, đồng thời gây ra sự thiếu nhất quán trong hệ thống pháp luật, tạo cơ hội cho việc buôn lậu và rò rỉ nguồn hàng ra thị trường nội địa, cùng với đó đặt ra gánh nặng lớn trong việc kiểm soát và thực thi pháp luật.

TS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc- Bệnh viện Bạch Mai dẫn phân tích tổng hợp từ 6.619 nghiên cứu ở người từ 13-19 tuổi giai đoạn 2005-2019 tại châu Âu và Bắc Mỹ cho thấy: Hút TLĐT làm tăng sự bắt đầu hút thuốc lá thông thường ở thiếu niên; hút TLĐT ở tuổi 14 làm tăng nguy cơ hút thuốc lá thông thường ở tuổi 17; nghiên cứu trên 52.579 trẻ lớp 6-12 cũng cho thấy hút TLĐT dẫn đến tăng sự khởi đầu hút thuốc lá thông thường và kéo dài tình trạng này.

Ông Nguyễn Trung Nguyên cũng thông tin, các hóa chất trong hơi TLĐT có số lượng lớn, gây phát sinh nhiều loại bệnh/ngộ độc mới nổi, thậm chí y học chưa biết và không thể dự đoán. Từ những phân tích trên, Giám đốc Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai đề xuất: Cần ngay lập tức cấm lưu hành TLĐT, TLNN và các loại thuốc lá mới khác ở Việt Nam.

Bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm - Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam đưa ra khuyến nghị về thực thi các quy định cấm, bao gồm: đưa nội dung cấm TLĐT, TLNN vào Luật Đầu tư (sửa đổi), không có ngoại lệ; sớm ban hành nghị định quy định, định nghĩa sản phẩm và mức phạt hành vi sử dụng, chứa chấp; Cùng với đó là tập trung ngăn chặn nguồn cung, nhập lậu, buôn bán và quảng cáo TLĐT, TLNN; cần có chiến dịch ra quân mạnh mẽ và duy trì thường xuyên, tương tự quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm và cấm uống rượu khi lái xe.

Theo các chuyên gia, TLĐT và TLNN vẫn chứa nicotine và nhiều hóa chất độc hại; việc chúng được dùng rộng rãi dưới vỏ bọc “công nghệ hiện đại”, “ít khói, ít mùi” khiến người sử dụng, đặc biệt thanh thiếu niên, dễ chủ quan. TLĐT, TLNN cũng dễ trở thành “cửa ngõ” dẫn tới các chất kích thích khác hoặc ma túy, điều này càng làm gia tăng nguy cơ ngộ độc, tổn thương hệ hô hấp, tim mạch, não bộ.

Hội thảo không chỉ đơn thuần công bố thông tin pháp lý, mà còn kêu gọi toàn xã hội: báo chí, truyền thông, cơ quan chức năng, gia đình, giáo dục... cùng chung tay thực thi lệnh cấm, ngăn chặn sự lan rộng của TLĐT, TLNN, bảo vệ môi trường sống trong lành, lành mạnh cho thanh thiếu niên. Đây chính là một cuộc đấu tranh mang tính lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì, đồng bộ và nỗ lực thường xuyên.

Bài, ảnh: NGÔ HUYỀN