Với sự hỗ trợ của Bộ Văn hóa Tây Ban Nha và Đại sứ quán Tây Ban Nha tại Việt Nam, tập thơ "Cùng Việt Nam" của nhiều tác giả Tây Ban Nha vừa được Nxb Kim Đồng đưa tới tay bạn đọc Việt Nam đúng dịp kỷ niệm 50 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025).

Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Tây Ban Nha tại Việt Nam Carmen Cano de Lasala và dịch giả Nguyễn Thị Kim Dung đọc thơ tại chuong trình

Cùng Việt Nam gồm hơn 60 bài thơ được sáng tác trong những năm 1960, giai đoạn kháng chiến chống Mỹ đang diễn ra ác liệt nhất, cũng là lúc phong trào phản chiến lan rộng trên toàn cầu. Tập thơ do nữ sĩ Angelina Gatell biên soạn, với tác phẩm của nhiều nhà thơ Tây Ban Nha nổi tiếng như Rafael Alberti, Gabriel Celaya, Gloria Fuertes, José Agustín Goytisolo, Celso Emilio Ferreiro... Họ thuộc nhiều độ tuổi, đến từ nhiều vùng miền, có khuynh hướng sáng tác khác nhau. Phần nhiều các bài thơ chưa từng được xuất bản, tất cả đều có nội dung phản đối chiến tranh, ủng hộ dân tộc Việt Nam đấu tranh giành độc lập. 

Tập thơ được biên soạn năm 1968 nhưng do nội dung phản đối chiến tranh và đế quốc, tập thơ đã bị chính quyền độc tài Franco kiểm duyệt và cấm xuất bản. Năm 2016, bản thảo tập thơ được giáo sư Julio Neira Jiménez giảng dạy tại đại học UNED tìm thấy trong kho lưu trữ của cơ quan kiểm duyệt và ngay lập tức được Nxb Visor Libros xuất bản năm 2016. Trước những giá trị văn hóa và lịch sử của tuyển thơ, nhờ sự hỗ trợ dịch thuật của Bộ Văn hóa Tây Ban Nha, Nxb Kim Đồng và Đại sứ quán Tây Ban Nha tại Việt Nam cùng Nxb Visor Libros đã cùng phối hợp xuất bản tập thơ tại Việt Nam đúng vào dịp kỷ niệm 50 năm đất nước Việt Nam thống nhất. Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Tây Ban Nha Carmen Cano de Lasala viết trong lời tựa: “Gần 60 năm kể từ khi ra đời, tập thơ đã tới tay bạn đọc Việt Nam, mở ra trước mắt các bạn những tình cảm mạnh mẽ mà các nhà thơ Tây Ban Nha dành cho Việt Nam trong những ngày gian khó ấy. Cuốn sách không chỉ là sợi dây kết nối hai dân tộc, mà còn là không gian thơ ca giúp công chúng Việt Nam tìm hiểu và khám phá nền văn học Tây Ban Nha qua những tên tuổi lớn đương thời”.

Nhân dịp ra mắt tập thơ, sáng 23-4-2025, Nxb Kim Đồng tổ chức sự kiện Giao lưu ra mắt sách “Cùng Việt Nam - Biểu tượng sống động của tình hữu nghị và đoàn kết Việt Nam – Tây Ban Nha” với các khách mời: Dịch giả, TS Nguyễn Thị Kim Dung, PGS, TS Phạm Xuân Thạch, nhà thơ Đỗ Anh Vũ.

Đại biểu và khách mời tham quan triển lãm tranh minh họa

Phát biểu tại buổi giao lưu, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Tây Ban Nha tại Việt Nam Carmen Cano de Lasala cho biết, tập thơ như một minh chứng cho tình đoàn kết hữu nghị giữa Việt Nam và Tây Ban Nha và từng là một trong những món quà mà Thủ tướng Chính phủ Tây Ban Nha gửi tặng các lãnh đạo Việt Nam trong chuyến thăm chính thức Việt Nam cách đây hai tuần. Nhân chuyến thăm này, hai nước đã đạt được những thỏa thuận vô cùng quan trọng, trong đó có Biên bản ghi nhớ về Hợp tác trong lĩnh vực văn hóa và giáo dục. Trong các cuộc hội đàm, các nhà lãnh đạo hai bên đã khẳng định rằng, văn hóa đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy hiểu biết lẫn nhau và tăng cường quan hệ song phương. Cùng Việt Nam là một sợi dây kết nối hai đất nước và dân tộc chúng ta thông qua những giá trị văn hóa, lịch sử, văn học của cuốn sách.

Bà cho biết, những bức tranh minh họa khổ lớn được trưng bày trong sự kiện chính là những tác phẩm do các nghệ sĩ Tây Ban Nha và Việt Nam đương thời thực hiện, góp phần đưa vào cuốn sách hơi thở mang tính thời đại. Tại sự kiện, bà cũng đọc một bài thơ trong tuyển tập với mong muốn tôn vinh những người ngày nay vẫn không ngừng đấu tranh cho hòa bình và công lý.

Phó Giám đốc, Tổng Biên tập Nxb Kim Đồng Vũ Thị Quỳnh Liên cho rằng, từ cách đây hơn nửa thế kỷ, ở một đất nước xa xôi những vần thơ phản chiến đã được các thi sĩ Tây Ban Nha viết nên không chỉ bằng ngòi bút mà bằng cả trái tim dành cho Việt Nam. Những nghệ sĩ yêu hòa bình và công lý đã sát cánh cùng Việt Nam, giờ đây khi Việt Nam đã hòa bình, tập thơ Cùng Việt Nam trở lại, đến với độc giả Việt Nam như một chứng nhân bằng ngôn ngữ thi ca, một biểu tượng sống động của tình hữu nghị và đoàn kết Việt Nam – Tây Ban Nha. Cùng Việt Nam là lời ủng hộ Việt Nam sâu sắc, chân thành từ bên kia bán cầu - thể hiện tình đoàn kết quốc tế và khát vọng hòa bình. Tập thơ là tiếng vọng nhân đạo vượt thời gian, những vần thơ ấy không chỉ thể hiện tình yêu dành cho một dân tộc, mà còn là tiếng nói của lương tri, của lương tâm trước nỗi đau chiến tranh.

Độc giả đọc thơ tại buổi giao lưu

PGS, TS Phạm Xuân Thạch nhận xét, thơ rất khó dịch, khi chuyển ngữ ít nhiều sẽ mất đi vẻ đẹp biểu đạt của ngôn ngữ nhưng với tập thơ này, hội họa đã đồng điệu, nâng đỡ để thơ đẹp hơn. Với minh họa của các họa sĩ hai nước, tập thơ là sự gặp gỡ của hội họa và thơ ca, không chỉ để đọc mà còn để chiêm ngưỡng và cảm nhận. Ông cũng chia sẻ cảm nhận vì sao ở thời điểm đó, các nghệ sĩ Tây Ban Nha lại dành sự ủng hộ nồng nhiệt cho Việt Nam. Đó là bởi bối cảnh ra đời tập thơ, năm 1968 là một bước ngoặt lớn của chiến tranh Việt Nam. Không khí thời đại vang vọng trong tập thơ, khi ấy Chủ nghĩa xã hội đang là lương tri của con người. Trên lập trường người chiến sĩ cộng sản chống chủ nghĩa tư bản để bảo vệ quyền độc lập tự do của mỗi quốc gia, tác phẩm này đã thức tỉnh lương tri con người. Văn học phản chiến luôn là một dòng quan trọng bởi trước hết nó là văn học vì con người, nhân danh quyền được sống. Bên cạnh đó, nó cũng gắn liền với tên tuổi nhiều nghệ sĩ có những cách tân nghệ thuật đáng chú ý. Tập thơ phản chiến này còn đề cao sự đa dạng của văn hóa khi có những bài thơ sử dụng phương ngữ địa phương cho thấy quyền được giữ bản sắc riêng, cho thấy lịch sử nhân loại luôn trăn trở suy tư về quyền của những dân tộc nhỏ, quyền bảo tồn văn hóa của riêng mình cho đến nay vẫn còn nguyên ý nghĩa thời sự.

Tập thơ được tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Dung - Giảng viên Khoa Tiếng Tây Ban Nha, Đại học Hà Nội chuyển ngữ với tất cả sự xúc động và thấu hiểu. Do không thể tìm lại các bức tranh và bản khắc ban đầu do họa sĩ Julio Álvarez thực hiện, nên trong lần xuất bản bằng tiếng Việt này, Cùng Việt Nam đã được 6 họa sĩ Tây Ban Nha và 6 họa sĩ Việt Nam vẽ minh họa mới. Điều này tạo nên một cuộc đối thoại nghệ thuật xuyên thời gian và không gian thể hiện sự cộng hưởng sâu sắc giữa thi ca và hội họa trong việc truyền tải thông điệp hòa bình, phản chiến và tình đoàn kết nhân loại.

Bìa tập thơ

Tại chương trình, công chúng không chỉ được tìm hiểu về tác phẩm, lắng nghe chia sẻ của dịch giả và khách mời, tham gia đọc thơ mà còn được tham quan triển lãm không gian nghệ thuật thơ - tranh đặc sắc bước ra từ sách.

Nhiều độc giả trẻ đang là sinh viên của các trường đại học bày tỏ, tập thơ đã giúp bạn đọc Việt Nam hôm nay hiểu thêm về đất nước và con người Tây Ban Nha. Sự xuất hiện của tập thơ đúng thời điểm này còn góp phần khơi dậy niềm tin vào giá trị của hòa bình, tự do, độc lập dân tộc trong thế hệ trẻ.

Bài, ảnh: NGÔ HỒNG VÂN