​​​​​​​Xã hội hiện đại, quá trình đô thị hóa phát triển nhanh dẫn đến sự hình thành của nhiều khu nhà chung cư cao tầng tại các thành phố lớn. Chất lượng cuộc sống của cư dân tại chung cư được thể hiện qua các tiện ích như siêu thị, khu vui chơi, phòng tập thể thao… Bên cạnh đó, nhiều chung cư đã xuất hiện mô hình thư viện do chủ đầu tư xây dựng hoặc do cộng đồng cư dân tự thành lập. Điều đó cho thấy nhu cầu về sách báo, tài liệu vẫn có sức sống riêng ngay trong nhịp sống tất bật. Đây là cơ hội tốt để thúc đẩy, lan tỏa văn hóa đọc trong cộng đồng, đặc biệt là tại các khu đô thị mới.

     Sự hình thành của thư viện chung cư

     Dân số thế giới ngày càng gia tăng cùng với quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ là tiền đề thúc đẩy các tòa nhà chung cư phát triển. Tại các đô thị, thành phố lớn, các tòa nhà chung cư cao tầng liên tiếp được xây dựng đã góp phần hình thành nên một không gian sinh sống mới. Khác với mô hình khu tập thể trước đây vốn thường chỉ được thiết kế thấp tầng, phục vụ chủ yếu cho nhu cầu giải quyết chỗ ở mà không có nhiều các tiện ích phụ trợ kèm theo thì ngày nay các khu chung cư vươn cao hơn rất nhiều, kéo theo số lượng căn hộ cũng gia tăng đáng kể. Bên cạnh độ cao khác biệt, thì điểm dễ nhận thấy là các mô hình chung cư hiện tại đều được thiết kế theo hướng khép kín, đầy đủ các tiện ích. Để đáp ứng nhu cầu của cư dân, các chung cư ngày nay đều thiết kế không gian sinh hoạt chung, tổ chức các tầng dịch vụ với nhiều tiện ích như siêu thị, khu vui chơi, phòng tập thể thao… Với những chung cư trung, cao cấp, các tiện ích còn được chủ đầu tư chăm chút để tạo thêm sự hấp dẫn, thu hút khách hàng như có bể bơi, vườn treo, hệ thống kiểm soát an ninh công nghệ cao. Ở những khu chung cư hạng sang, các tiện ích còn được thiết kế như một thành phố thu nhỏ với đầy đủ các hạ tầng như bệnh viện, trường học, công viên, hồ nước…

     Trong các tiện ích nêu trên, có thể nhận thấy sự xuất hiện của những phòng đọc sách, những mô hình thư viện mini để phục vụ cư dân. Việc xuất hiện loại hình thư viện trong chung cư có thể coi là một tín hiệu khả quan đối với việc thúc đẩy phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng. Bởi lượng cư dân sinh sống trong một chung cư là khá cao, nhu cầu phục vụ sách báo tài liệu, đặc biệt là cho người già, trẻ nhỏ là thực sự cần thiết. Thư viện chung cư là mô hình thư viện hình thành, phát triển trong các khu nhà tập thể cao tầng nhằm phục vụ các cư dân sinh sống, làm việc trong đó. Loại hình này phải đáp ứng các yêu cầu cung cấp thông tin cho việc học tập, nghiên cứu, giáo dục, giải trí cho cư dân tại các khu chung cư.

     Vai trò của thư viện chung cư

     Việc xây dựng thư viện trong các chung cư đang ngày càng được các nhà đầu tư chú trọng, quan tâm. Xây dựng thư viện chung cư không những giúp đáp ứng, thỏa mãn nhu cầu tìm kiếm thông tin, học tập cho cư dân sống trong đó mà còn góp phần tạo ra một môi trường, nếp sống văn hóa lành mạnh của toàn xã hội, phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng.

     Không phải ngẫu nhiên các chủ đầu tư chung cư quan tâm chú trọng xây dựng thư viện ở các tòa nhà. Điều này chứng tỏ nhu cầu tìm kiếm thông tin, mong muốn có một không gian đọc sách, tài liệu của con người đang rất được chú trọng.

     Việc xây dựng các thư viện chung cư giúp cho các cư dân ở đây có một không gian để học tập, làm việc yên tĩnh. Trẻ nhỏ có nơi để đọc sách, tạo không gian văn hóa đọc cho trẻ. Ngoài ra, đây cũng là một không gian giải trí hiệu quả, lành mạnh cho trẻ nhất là trong thời đại mà khoa học công nghệ phát triển, các thiết bị thông minh bị lạm dụng, trẻ nhỏ dần trở nên lười biếng trong việc đọc sách nhưng lại quá mải mê với game, mạng xã hội trên điện thoại, máy tính bảng. Định hướng cho trẻ đến với thư viện chính là giúp trẻ khám phá một thế giới mới, thoát ly khỏi thế giới ảo trong không gian mạng nhiều cám dỗ, không ít rủi ro. Thư viện chung cư đang dần trở thành một trong những tiêu chí được chú trọng trong việc lựa chọn chung cư của các bậc phụ huynh.

     Hoạt động của Thư viện chung cư Imperia Garden, Hà Nội

     Hà Nội là thành phố có tốc độ đô thị hóa cao nhất nhì cả nước, với các tòa nhà chung cư cao tầng xuất hiện ngày càng nhiều. Imperia Garden là một dự án kết hợp giữa tổ hợp văn phòng, nhà ở cao cấp cùng với các loại dịch vụ thương mại được đầu tư xây dựng tại quận Thanh Xuân, Hà Nội. Chung cư này hứa hẹn sẽ mang tới một cuộc sống hoàn hảo cho các cư dân tại đây với một không gian sống thực sự đẳng cấp. Thư viện chung cư Imperia Garden là một trong số những thư viện chung cư có điều kiện về cơ sở vật chất khá đầy đủ, tiện nghi. Địa điểm của thư viện được đặt tại vị trí tầng M (từ sảnh lên là tầng 3 của tòa nhà), thuận tiện cho cư dân sử dụng.

     Khi tới thư viện của chung cư, người dân sẽ phải quẹt thẻ an ninh để có thể vào được thư viện. Tại đây có bố trí các giá để giày dép, tủ gửi đồ cho bạn đọc. Thư viện được xây dựng, thiết kế theo phong cách trẻ trung, hiện đại, thân thiện với môi trường. Ánh sáng chủ yếu là tự nhiên từ bên ngoài; thư viện được lắp những tấm kính to, cách âm hướng ra phía ngoài trời, giúp cho nơi đây giữ được yên tĩnh. Bên cạnh đó, Thư viện chung cư Imperia Garden có tầm nhìn hướng ra phía mặt đường, giúp cho bạn đọc khi tới đây có thể thư giãn sau những giờ đọc sách, nghiên cứu căng thẳng. Trong khuôn viên của thư viện cũng bố trí một số loại cây cảnh, nhằm tạo nên một không gian xanh trong thư viện tạo cảm giác thư thái nhất cho bạn đọc.

     Bàn ghế cùng với các giá sách tại đây được thiết kế với màu sắc trang nhã, chủ đạo là trắng, nâu. Không gian phòng đọc thân thiện, tạo cảm giác thoải mái cho bạn đọc sử dụng tài liệu. Bên cạnh đó là hệ thống thiết bị an ninh như camera, cổng từ, chuông báo cháy cũng được nhà đầu tư lắp đặt, trang bị đầy đủ để luôn đảm bảo an toàn cho bạn đọc khi sử dụng thư viện.

     Số lượng tài liệu hiện có khoảng hơn 1000 bản sách, trong đó 500 bản do chủ đầu tư dự án cung cấp ban đầu, phần còn lại do nhân viên thư viện vận động các hộ gia đình quyên góp. Nội dung chủ yếu là sách, truyện dành cho thiếu nhi, sách văn học, tiểu thuyết, các sách tham khảo, sách khoa học thường thức. Các đầu sách đều được phân loại, đóng dấu, dán nhãn để thuận tiện trong việc quản lý, sắp xếp.

     Thời gian mở cửa thư viện là buổi sáng từ 9 đến 12 giờ, buổi chiều từ 15 đến 20 giờ. Thư viện làm tất cả các ngày, nghỉ 1 ngày trong tuần (thứ 5). Vào các ngày cuối tuần, thư viện thu hút nhiều bạn nhỏ, các phụ huynh đến đọc sách, giải trí sau những giờ làm việc căng thẳng.

     Hiện, Thư viện chung cư Imperia Garden có một nhân viên chuyên trách (chỉ làm công việc tại thư viện, không phải kiêm nhiệm các công việc khác trong tòa nhà). Đây là nhân viên được Ban Quản lý tòa nhà thuê để làm việc. Công việc hằng ngày của nhân viên thư viện tại đây là trông coi thư viện theo ca theo hợp đồng. Ngoài trông coi thư viện, nhân viên phải sắp xếp sách trong thư viện theo các giá, phân loại các tài liệu mới khi được đưa về thư viện, hướng dẫn bạn đọc vị trí của các loại tài liệu, quản lý người dùng tin, giữ trật tự trong thư viện, giữ gìn vệ sinh, quang cảnh chung tại đây. Trong các dịp lễ như Tết thiếu nhi, rằm Trung thu, nhân viên thư viện cũng phối hợp với Ban Quản trị tòa nhà để tổ chức các hoạt động vui chơi với sách cho trẻ như thi kể chuyện theo sách, thi vẽ tranh theo chủ đề trong sách, thi đố vui về các nhân vật lịch sử, danh nhân nổi tiếng. Qua mỗi hoạt động như vậy, trẻ em lại thêm niềm yêu thích, đam mê đọc sách, qua đó bồi đắp tính hướng thiện, lối sống nhân văn, tình yêu thương con người.

     Có thể thấy, Thư viện chung cư Imperia Garden là một trong số những tiện ích quan trọng của tòa nhà. Thư viện đã góp phần vào việc thúc đẩy, phát triển mạnh mẽ văn hóa đọc của các dân cư đang sinh sống tại đây, đặc biệt là đối với thiếu nhi. Thư viện đã tạo nên một thói quen đọc, tạo ra hứng thú cho trẻ, thúc đẩy rèn luyện thói quen đọc sách, tìm tòi, khám phá những kiến thức mới lạ, bổ ích. Thư viện cũng giúp những bạn đọc tại đây có một tình yêu với sách, với tri thức, là một không gian tốt để đẩy lùi, tránh xa các tệ nạn xã hội, giúp cho chung cư có một môi trường sống văn minh, an toàn, hiện đại hơn.

     Một vài giải pháp phát triển thư viện ở các khu chung cư

     Đối với cơ quan quản lý nhà nước

     Qua quá trình khảo sát, hiện chưa có văn bản pháp quy nào quy định rõ về mô hình thư viện trong các khu chung cư. Trong thời gian tới, Vụ Thư viện cần phối hợp với các cơ quan hữu quan của Bộ Xây dựng để tổ chức các hội thảo về vấn đề phát triển thư viện trong các khu chung cư, từ đó lấy ý kiến, ban hành các quy định, hướng dẫn cụ thể. Trong đó, cần coi thư viện như một tiện ích không thể thiếu trong quá trình xây dựng các khu chung cư, cũng như đưa ra những tiêu chí cụ thể cho mô hình này. Vì nếu không có những quy định quản lý xây dựng thư viện trong chung cư, việc phát triển văn hóa đọc sẽ trở nên không đồng đều giữa dân cư ở các chung cư khác nhau, hoạt động thư viện ở chung cư sẽ không thống nhất, quy mô thư viện không được chú trọng đầu tư đúng mức, dẫn tới việc phát triển, nâng cao văn hóa đọc cũng trở nên khó khăn hơn.

     Đối với chủ đầu tư, ban quản trị chung cư, nhân viên thư viện

     Chủ đầu tư cần chú trọng, quan tâm hơn nữa đến hoạt động của thư viện trong chung cư như nâng cao nhận thức về vai trò, ý nghĩa của thư viện chung cư với cộng đồng dân cư; dành nguồn kinh phí đầu tư thỏa đáng hơn cho việc xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài liệu của thư viện.

     Sau khi tiếp quản thư viện từ chủ đầu tư, Ban Quản trị chung cư cần tiếp tục duy trì, thúc đẩy hoạt động của thư viện với nguồn kinh phí hợp lý. Quan tâm, có chính sách hợp lý với nhân viên làm công tác thư viện để họ gắn bó, yên tâm làm việc.

     Nhân viên thư viện cần trở thành đại sứ văn hóa trong mỗi tòa nhà chung cư, là người truyền cảm hứng, tình yêu với sách đến cộng đồng dân cư. Cần có nhiều hơn các hoạt động kết nối cộng đồng, lan tỏa văn hóa đọc để góp phần xây dựng cuộc sống văn minh của cư dân đô thị.

     Đối với cư dân

     Hưởng ứng, phối hợp với nhân viên thư viện trong việc truyền cảm hứng, hướng dẫn trẻ đọc sách. Phát triển vai trò tự quản, tự phục vụ của dân cư trong sử dụng thư viện.

     Có thái độ ứng xử có văn hóa đối với tài liệu, có lòng yêu quý sách. Mọi người cần phải hiểu được một cuốn sách được tạo nên bởi chất xám, sự sáng tạo, công lao khó nhọc của các tác giả. Có thái độ đọc trân trọng, giữ gìn sách. Không tự ý đánh dấu, vẽ bậy lên sách, không làm ảnh hưởng tới việc đọc của những người mượn sau.

     Đọc sách vẫn luôn được khẳng định là một nhu cầu thiết yếu, có những thế mạnh riêng của nó, một cách thưởng thức văn hóa sang trọng, có chiều sâu, là phương cách tốt nhất để làm giàu có vốn liếng ngôn từ của con người. Những thuộc tính đi liền với việc đọc là suy nghĩ, suy ngẫm, tra cứu, tìm tòi..., là cơ sở hữu ích cho việc nâng cao tri thức, hiểu biết, tạo dựng những vỉa tầng sâu sắc trong toàn bộ hệ thống kiến thức, nhận thức của mỗi con người. Phát triển thư viện trong các chung cư để lan tỏa văn hóa đọc trong xã hội hiện đại là xu hướng tất yếu để góp phần làm cho xã hội ngày càng văn minh, tốt đẹp hơn.

Tác giả: Đông Đức Hùng

Nguồn: Tạp chí VHNT số 421, tháng 7-2019