Ngày 16-4, tại không gian làng dân tộc Thái, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Thái đến từ tỉnh Thanh Hóa đã về tham gia các hoạt động trong khuôn khổ sự kiện Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2023 và tái hiện Lễ hội Chá Mùn của dân tộc mình. Lễ hội là một nét đẹp sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng quan trọng của dân tộc Thái với ước mong được thần linh phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng sinh sôi, tươi tốt, sức khỏe dồi dào, bản làng yên vui.

Tương truyền, xưa kia ở bản làng Mường Lúm đất đai cằn cỗi, hạn hán kéo dài, người dân đói khổ, vất vả, ma quỷ quấy phá, thường xuyên bị dịch bệnh, ốm đau triền miên, không có thuốc để chữa bệnh. Để cứu giúp dân làng, đồng bào dân tộc Thái đã cử người lên Mường Trời cầu cứu Pó Then. Lời kêu cứu của người Mường Lúm đã làm Pó Then động lòng thương xót và ra lệnh mở cổng trời cho quân lính, thần y xuống trần gian diệt trừ tà ma, chữa bệnh cứu giúp dân làng, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, lúa đầy bồ, khoai sắn đầy sân, bản làng yên ấm. Và cứ vào tháng 9, tháng 10 hằng năm, đồng bào dân tộc Thái ở Mường Lúm, xã Yên Thắng, huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa sẽ lại tổ chức Lễ hội Chá Mùn.

Trung tâm của lễ hội là cây bông (gọi là Bọoc mạy). Trên cây bông trưng bày đủ loài hoa, chim muông… và được đặt ở giữa sân 

Lễ hội Chá Mùn thường có 4 bước. Bước 1 là khâu chuẩn bị, bước 2 là đón thần linh, bước 3 các hoạt động lễ hội, bước 4 kết thúc lễ hội. 

Chủ buổi lễ là thầy lang được người dân tín nhiệm và cũng là người chữa khỏi bệnh cho nhiều người. Với lòng thành kính, đồng bào dâng lên trời đất những sản vật do chính họ làm ra.

Thầy Lang cùng các con May đang thực hiện nghi lễ cúng tế thần linh

Sau đó, thầy Lang ban lộc và phát thuốc với lời chúc: “Ta chúc cho trai tráng khỏe đôi tay, vững đôi chân để phát được nhiều nương rẫy, mắt sáng như sao để muông thú trong rừng phải sợ nhé... Ta cầu cho tất cả dân bản được mạnh khỏe, bình yên và hạnh phúc nữa nhé”.

Sau phần lễ là phần hội, với màn múa khăn và các trò diễn xung quanh cây bông của đồng bào dân tộc Thái, cùng những làn điệu dân ca được hát, múa xung quanh cây bông tạo nên không khí vui tươi, rộn ràng...

Đồng bào Thái múa quanh cây bông

Đồng bào Thái biểu diễn múa sạp

Du khách cùng tham gia múa sạp với đồng bào trong lễ hội

Tái hiện Lễ hội Chá mùn là hoạt động thiết thực và ý nghĩa do chính chủ thể văn hóa thực hiện, nhằm giới thiệu bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc Thái tại “Ngôi nhà chung” của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam. Lễ hội còn là dịp để đồng bào các dân tộc cùng hội tụ giao lưu, hiểu biết lẫn nhau, khơi dậy niềm tự hào truyền thống văn hóa, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Qua đó, góp phần giáo dục ý thức, trách nhiệm cho các thế hệ trẻ trong việc bảo vệ, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa Việt Nam.

ĐĂNG NGUYÊN - Ảnh: MINH PHẠM