Sau hai năm ấp ủ, ngày 27-12, ca sĩ - Tiến sĩ Âm nhạc Tân Nhàn (Phó Trưởng khoa Thanh nhạc, Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam) đã chính thức phát hành MV xẩm “Công cha ngãi mẹ sinh thành”, đây là MV có lối đi riêng biệt, đậm tính cống hiến cho âm nhạc truyền thống.

MV xẩm Công cha ngãi mẹ sinh thành là câu chuyện về tình yêu bao la của người cha, người mẹ, về tình yêu quê hương đất nước và sức mạnh của những người con ưu tú đã lớn lên từ vòng tay cha mẹ để bảo vệ, xây dựng một Việt Nam hùng cường trải qua hàng ngàn năm lịch sử. Trong MV, khán giả sẽ thấy những hình ảnh quen thuộc, bắt đầu từ truyền thuyết cha Rồng, mẹ Tiên với bọc trăm trứng, sau đó là những hình ảnh rất thân thương về ruộng đồng trong mùa cấy cày; về tình mẹ, tình cha bất kể nắng mưa, gió bão đều hết lòng chăm lo cho đứa con ngày càng khôn lớn; về những bữa cơm gia đình ấm áp, những bình yên của quê hương yêu dấu đã nuôi lớn đứa con nhỏ trưởng thành, vụt lớn lên mạnh mẽ như hình ảnh truyền thuyết Thánh Gióng, đem sức mạnh bảo vệ quê hương, đất nước cũng là bảo vệ mẹ cha mình... Và, cuối cùng người con ấy vẫn luôn trở về bên mẹ, bên cha yêu dấu, luôn ghi nhớ trong lòng Công cha ngãi mẹ sinh thành.

Ca sĩ - Tiến sĩ Âm nhạc Tân Nhàn

Sự kết hợp đặc sắc giữa câu chuyện truyền thuyết nổi bật của người Việt, những họa tiết, hoa văn đặc trưng của thời Lý, và điểm nhấn là chất liệu đồ họa theo lối tranh sơn mài đặc trưng của người Việt tạo nên dấu ấn khác biệt cho MV. Đạo diễn Trần Xuân Cung đã lựa chọn mảng màu đặc trưng của tranh sơn mài đã làm nên dấu ấn đặc biệt của toàn bộ MV.  

Ca sĩ Tân Nhàn chia sẻ, từ trước đến nay, các album của cô thường gồm từ 10 đến 13 bài và mất nhiều thời gian để tham khảo, học hỏi các nghệ nhân dân gian như với album Níu dải lụa đào thì cũng chỉ mất một năm. Trong khi đó, MV Công cha ngãi mẹ sinh thành được thực hiện suốt hai năm ròng rã.

MV này được thực hiện sau khi Tân Nhàn hoàn thành liveshow Trở về năm 2019 - dự án âm nhạc này được giới chuyên môn đánh giá cao ở tính cống hiến khi táo bạo kết hợp âm nhạc dân gian, truyền thống với dàn nhạc giao hưởng và dàn nhạc dân tộc. Sau thành công của Trở về, Tân Nhàn đã bàn bạc với nhạc trưởng Đồng Quang Vinh, người chỉ huy dàn nhạc giao hưởng và dân tộc trong liveshow, tiến hành hòa âm phối khí cho bài Xẩm Công cha ngãi mẹ sinh thành. Quá trình hòa âm phối khí mất tới nửa năm bởi Đồng Quang Vinh đã dành rất nhiều thời gian dày công nghiên cứu tỉ mỉ để có thể đem đến cho bài Xẩm một bài phối hoàn toàn khác biệt. Đó là vừa đảm bảo giữ gìn được tinh tuý từ bài Xẩm đã gắn liền với nghệ nhân Hà Thị Cầu mà vẫn tôn vinh được tinh thần Xẩm mới của Tân Nhàn, đồng thời để khán giả trong nước và thế giới có thể nghe và yêu được tác phẩm này.  

Trong phần âm nhạc của Công cha ngãi mẹ sinh thành, người nghe sẽ cảm nhận thấy rất rõ không gian âm nhạc ngũ cung - đặc trưng của âm nhạc truyền thống, cùng với đó là những nét thú vị như phảng phất tiếng mõ tụng kinh phản ánh một không khí Phật giáo, mầu sắc văn hóa phương Đông, hòa quyện với âm nhạc giao hưởng phương Tây, cảm nhận được nét nhạc của nhà soạn nhạc J.S.Bach và A.Vivaldi quyện vào trong đó. Phần phối khí được nhạc sĩ, nhạc trưởng Đồng Quang Vinh kết hợp dấu ấn văn hóa tôn giáo Đông - Tây, nhưng không trực tiếp, chỉ gợi ra cho người nghe những chiều không gian âm nhạc khác nhau, và có thể lay động được mỗi người ở bất cứ đâu trên thế giới. Nhờ đó, âm nhạc truyền thống Việt Nam, nhạc giao hưởng sẽ có sự hòa quyện vô cùng hài hòa, uyển chuyển trong tác phẩm Công cha ngãi mẹ sinh thành. Đặc biệt, phần kết hợp biểu diễn giữa Tân Nhàn cùng tiếng đàn cello của Tiến sĩ, nghệ sĩ Cello Đinh Hoài Xuân theo ý tưởng sáng tạo của chính Tân Nhàn đã “lạ hóa”, đem đến một sự cảm thụ âm nhạc hoàn toàn mới mẻ, thú vị cho bài Xẩm này.

Ca sĩ Tân Nhàn và ê kíp thực hiện MV

Có mặt trong buổi ra mắt MV, Tiến sĩ âm nhạc, NSND Quốc Hưng, Trưởng khoa Thanh nhạc, Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam nhận định: “Đây là một tác phẩm rất độc đáo. Khi nói đến Xẩm, người ta nghĩ ngay dến đàn nhị, hồ và tiếng gõ nhịp, nhưng ba nghệ sĩ đã làm khác đi hoàn toàn. Một sự mới lạ qua sự kết hợp, hòa quyện cả một dàn nhạc, đàn cello và giọng hát đậm chất dân gian của Tân Nhàn. Tôi cho rằng, đây là một tác phẩm giao hưởng của hát Xẩm. Nhạc sĩ, nghệ sĩ chỉ huy Đồng Quang Vinh xuất thân từ gia đình âm nhạc truyền thống nên rất hiểu ngũ cung, vì vậy, anh đưa dàn nhạc vào trong lối hát Xẩm rất hòa quyện, rất hợp. Nghệ sĩ cello Đinh Hoài Xuân là nghệ sĩ nổi tiếng, tiếng đàn cello của chị rất đầy đặn, đan xen trong dàn nhạc làm nổi bật được giọng hát trong sáng vẫn đậm chất dân gian như Tân Nhàn. Tôi thật sự rất ngạc nhiên trước sự phối kết hợp của ba nghệ sĩ. Khi xem MV tôi rất xúc động. Từ cách hát, luyến láy, nhấn nhá vẫn giữ được gốc của hát Xẩm nhưng vẫn mang được hơi thở rất mới rất hiện đại”.

Ca sĩ Tân Nhàn và nghệ sĩ cello Đinh Hoài Xuân

Nhà nghiên cứu âm nhạc, nhạc sĩ Nguyễn Quang Long chia sẻ: “Tôi nghĩ rằng đây là một tác phẩm có giá trị, có đóng góp của Tân Nhàn cùng ê kip. Thông qua cách hát, tôi cảm nhận Tân Nhàn đã giữ được tinh thần xẩm, giữ được chất Việt và có nét rất riêng của chị. Việc thay thế cây đàn hồ thành violon cell tưởng lạ nhưng chấp nhận được, vì nó có nét tương đồng: đều là nhạc cụ dây vĩ, không phím và âm khu trung trầm.

Trong khi phần phối khí dù rất mới lạ, có sự pha trộn, kết hợp với âm nhạc phương Tây nhưng những đặc trưng của Xẩm như câu lưu không (nhạc dạo) và nét nhạc điểm xuyết được nhắc đi nhắc lại nhiều lần trong tác phẩm vẫn được giữ nguyên. Điều đó tạo sự độc đáo, mới lạ cho những người chưa quen với Xẩm, lần đầu tiếp xúc với Xẩm và tạo sự thú vị đối với những người đã rất quen với Xẩm, với ca hát truyền thống dân tộc.

Ấn tượng nhất, tôi nhìn thấy tính đối xứng là điểm trụ trong phần âm nhạc của MV này. Đối xứng Đông Tây, đối xứng âm dương, đối xứng giữa tiếng hát với tiếng đàn cello. Nó là “triết lý” để xây dựng nên tác phẩm này. Và vì thế nó sẽ hài hòa được tai nghe của người nghe dù là ở nơi đâu. Đồng thời đây cũng là một trong những đóng góp của Tân Nhàn cho đời sống âm nhạc, cho nghệ thuật thưởng thức âm nhạc và cho nền âm nhạc đậm đà bản sắc Việt vươn ra với thế giới”.

Nếu như liveshow Trở về với sự thử nghiệm táo bạo kết hợp dòng nhạc dân gian, nghệ thuật truyền thống với dàn nhạc giao hưởng, dàn nhạc dân tộc thì đến MV Xẩm Công cha ngãi mẹ sinh thành, Tân Nhàn thực sự đã định vị một dấu ấn Tân Nhàn riêng biệt trong làng nghệ thuật Việt Nam. Cô đã nỗ lực tôn vinh giá trị âm nhạc truyền thống và khát vọng đưa nghệ thuật truyền thống hòa nhập với âm nhạc đương đại thế giới. Sẽ rất hiếm người mạo hiểm để bỏ tiền bạc, công sức, tâm huyết để thực hiện những sản phẩm tương tự với tinh thần cống hiến, khát vọng tôn vinh âm nhạc dân tộc, góp phần đưa âm nhạc dân tộc phát triển trong đời sống hiện đại hôm nay.

Bài: THANH TÂM - Ảnh: HÒA NGUYỄN