Sáng 12-11, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (Hà Nội) đã tổ chức Lễ tiếp nhận tác phẩm hội họa “Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers)” của Vua Hàm Nghi.

Khoảnh khắc trao tặng tác phẩm tranh sơn dầu "Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers)" cho Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam - Nguồn: BTMTVN

Bức tranh sơn dầu Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers) do Vua Hàm Nghi sáng tác năm 1908, thể hiện quang cảnh đồng quê gần nhà ông ở Algiers. Phong cảnh hoàng hôn dưới góc nhìn ngược sáng là một trong những tác phẩm mang tính biểu tượng nhất của ông. Sử dụng phong cách chấm họa, ảnh hưởng từ các họa sĩ Pháp vào cuối thế kỷ XIX, tác giả đã làm cho màu sắc rực rỡ của buổi chiều tà trở nên rung động. Năm 1926, bức tranh được triển lãm tại phòng trưng bày Mantelet-Colette Weil ở Paris, với tựa đề Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers) và ký tên Tử Xuân.

Các đại biểu tham dự buổi lễ- Ảnh: BTMTVN

Đại diện gia đình Vua Hàm Nghi, TS lịch sử nghệ thuật Amandine Dabat, (hậu duệ đời thứ năm của Vua Hàm Nghi), trao tặng Bức tranh sơn dầu Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers) cho Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, với mong muốn công chúng Việt Nam và du khách quốc tế có cơ hội được chiêm ngưỡng tác phẩm nghệ thuật của vị Hoàng đế bị lưu đày, người nghệ sĩ ở Algiers ngay tại chính quê hương của ông. Bà cho biết: “Tranh Hàm Nghi cấu trúc chặt chẽ, màu sắc chọn lọc, nội dung đi tìm cái đẹp của thiên nhiên, nhưng kín đáo, trầm buồn, u uẩn bởi nghệ thuật là phương tiện để thể hiện lòng hoài nhớ quê hương. Ông sáng tác nhiều tranh sơn dầu, phấn màu, điêu khắc đồng, thạch cao. Nếu như phần lớn chủ đề tranh là phong cảnh, thì trong điêu khắc, nhà vua thể hiện những khuôn mặt phụ nữ hay con người qua những bức tượng bán thân. Ông như một nghệ sĩ phương Tây và một nghệ nhân Việt Nam”.

Bức tranh sơn dầu “Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers)” do Vua Hàm Nghi sáng tác năm 1908

Vua Hàm Nghi (1871-1944), tên húy là Nguyễn Phúc Minh, tự hiệu Ưng Lịch, lên ngôi năm 1884, là hoàng đế thứ tám của vương triều Nguyễn. Sau khi kinh thành Huế thất thủ năm 1885, Vua Hàm Nghi rời khỏi kinh thành và ban Chiếu Cần Vương, kêu gọi hào kiệt, sĩ phu và nhân dân yêu nước đứng lên giành lại độc lập, tự do cho dân tộc. Năm 1888, vua bị thực dân Pháp bắt và đưa đi lưu đày ở Algiers (thủ đô Algeria) năm 1889. Ông sống tại một biệt thư trên khu đồi El Biar, cách thủ đô Algiers khoảng 12 km, vẫn giữ theo phong tục nước nhà cho đến khi qua đời tháng 1-1944.

Trong thời gian bị lưu đày, nhà vua theo học hội họa và điêu khắc, theo đuổi trường phái Ấn tượng và Hậu Ấn tượng. Trước khi tạ thế, ông đã để lại một gia tài đồ sộ về nghệ thuật bao gồm 91 bức tranh và các tác phẩm điêu khắc khác. Nhiều tác phẩm của ông được giới nghệ thuật biết đến qua các cuộc đấu giá và triển lãm tại Pháp. Cho dù đã từng có thời gian chịu ảnh hưởng của Gauguin, Nabis, khuynh hướng Ấn tượng hay Hậu Ấn tượng, nhưng quan điểm nghệ thuật của Vua Hàm Nghi có những nét rất riêng. Đối với Hàm Nghi, hội họa, nghệ thuật chính là khoảng trời tự do. Ông chủ yếu vẽ tranh phong cảnh, một vài tranh chân dung, một vài lính thủy, mà không vẽ chủ đề chính trị.

Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam Nguyễn Anh Minh phát biểu tại buổi lễ- Ảnh: Mai Hương

Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam Nguyễn Anh Minh phát biểu tại buổi lễ: “Tác phẩm Những sườn đồi ở Deli Ibrahim (Algiers) không chỉ bổ sung, làm giàu thêm cho bộ sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, mà còn là nguồn tư liệu quý giá cho những nhà nghiên cứu lịch sử mỹ thuật cận - hiện đại Việt Nam cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX”.

TS Lịch sử nghệ thuật Amandine Dabat chia sẻ: “Bức tranh này, được chọn sau khi tham khảo ý kiến với gia đình tôi, là một trong những tác phẩm quan trọng của Vua Hàm Nghi. Bức tranh đã được trưng bày vào năm 1926 tại phòng tranh Mantelet-Colette Weil. Được vẽ vào năm 1908, bức tranh miêu tả những đồi núi xung quanh biệt thự nơi Vua Hàm Nghi sinh sống cùng gia đình tại El Biar”.

Bà Amandine Dabat chia sẻ, giới thiệu bức tranh- Ảnh: Mai Hương

Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam Nguyễn Anh Minh trao Chứng nhận cho TS Amandine Dabat (hậu duệ đời thứ 5 của Vua Hàm Nghi), đại diện gia đình Vua Hàm Nghi- Nguồn: BTMTVN

Bà Amandine Dabat cho biết: “Tôi muốn trao tặng bức tranh này cùng với thời điểm phát hành cuốn sách, được biên soạn từ luận án tiến sĩ của tôi và đã được dịch sang tiếng Việt. Tôi hy vọng rằng việc trao tặng bức tranh này sẽ mở đường cho việc trao tặng tác phẩm khác của Vua Hàm Nghi, để công chúng Việt Nam có thể hiểu rõ hơn về di sản nghệ thuật của ông”.

Ông Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, chia sẻ những cảm xúc và nhận xét về bức tranh: Trong bức tranh, Vua Hàm Nghi đã sử dụng các màu sắc bằng nét trầm - buồn hoài niệm, thể hiện những cảm xúc nhớ đất nước và khát vọng vươn lên khỏi tình cảnh bị lưu đày. Hôm nay, tôi được chứng kiến và được nghe TS Amandine Dabat kể về cuộc đời và sự nghiệp nghệ thuật của ông Hàm Nghi, chúng ta mới nhận thấy rằng, đây cũng lại là một câu chuyện hết sức đặc biệt, từ một vị hoàng đế đi đày biệt xứ và lưu vong mà lại trở thành nghệ sĩ. Và tôi nghĩ rằng chính nghệ thuật đã nuôi dưỡng tâm hồn ông, tâm hồn ông cũng được bảo trạng bằng chính nghệ thuật của mình”.

Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam Lương Xuân Đoàn chia sẻ với báo chí- Ảnh: Mai Hương

Công chúng được chiêm ngưỡng bức tranh phong cảnh của ông không chỉ như một sự thuần túy là phong cảnh trước mặt, mà còn cảm nhận được một tâm hồn đang khắc khoải, nhớ thương quê hương đất nước quê hương xứ sở của một vị vua rất đặc biệt này.

Việc tiếp nhận và trưng bày bức tranh có ý nghĩa rất lớn đối với Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam nói riêng, và với nền mỹ thuật Việt Nam nói chung. Điều đó thể hiện thái độ trân trọng và ghi nhận nghĩa cử của gia đình Vua Hàm Nghi, hồi hương một tác phẩm hội họa của nhà vua yêu nước, đồng thời tôn vinh những tấm lòng hảo tâm hiến tặng tác phẩm nghệ thuật cho Bảo tàng.

Cuốn sách "Hàm Nghi: Hoàng đế lưu vong - Nghệ sĩ ở Alger" được trưng bày, giới thiệu tại Bảo tàng- Ảnh: Mai Hương

Cũng trong buổi sáng, Ban tổ chức đã giới thiệu cuốn sách Hàm Nghi: Hoàng đế lưu vong - Nghệ sĩ ở Alger, nội dung cuốn sách giới thiệu về sự nghiệp nghệ thuật của Vua Hàm Nghi.

MAI HƯƠNG