Văn hóa > Di sản

Ở Lỗ Khê (Đông Anh - Hà Nội), xưa nay vẫn nổi tiếng là đất tổ của nghệ thuật ca trù với câu lạc bộ ca trù Lỗ Khê được hình thành từ 600 năm trước và phát triển đến ngày nay. Thế nhưng, hiếm có một gia đình nào mà cả ba đời liên tiếp đều có đam mê và quyết tâm giữ gìn bản sắc ca trù như gia đình nghệ nhân ưu tú Phạm Thị Mận.

Nghệ An là vùng địa linh nhân kiệt, giàu truyền thống cách mạng, hội tụ nhiều giá trị di sản văn hóa nổi tiếng, trong đó phải kể đến nghệ thuật diễn xướng dân ca ví, giặm đã được UNESCO ghi danh vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nhìn lại chặng đường bảo tồn và phát huy giá trị dân ca ví, giặm, chúng ta đã gặt hái được những thành tựu đáng kể, tuy nhiên sự phát triển các ngành công nghiệp văn hóa cũng đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến nhận thức của cộng đồng về bảo vệ, gìn giữ loại hình diễn xướng này trong đời sống.

16 giờ 12 phút ngày 29-11-2022 (giờ địa phương, 22 giờ 12 phút Hà Nội), Kỳ họp thứ 17 tại Thủ đô Rabat, Vương quốc Maroc, Ủy ban liên Chính phủ Công ước 2003 của UNESCO đã Quyết định (số 01574) ghi danh nghệ thuật làm gốm của người Chăm là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Gốm Chăm được làm ra nhờ sự khéo léo, uyển chuyển, mềm mại của đôi tay và cơ thể, của sự sáng tạo cá nhân người phụ nữ Chăm. Mỗi sản phẩm gốm Chăm là một tác phẩm nghệ thuật độc bản mang dấu ấn của từng nghệ nhân bởi người thợ không dùng bàn xoay mà di chuyển quanh khối nguyên liệu để tạo hình. Đặc biệt, gốm không tráng men và được nung ở ngoài trời bằng củi và rơm. Nghệ thuật làm gốm của người Chăm gắn liền với nghệ thuật trình diễn dân gian, phong tục tập quán, tín ngưỡng, lễ hội của người Chăm... Nghệ thuật làm gốm của người Chăm là di sản văn hóa làng nghề đầu tiên của Việt Nam được UNESCO ghi danh.

Thanh Hóa - xứ Thanh là vùng đất có bề dày lịch sử, với nhiều nét văn hóa đặc sắc, tiêu biểu, một đại diện cho quá trình phát triển lịch sử văn hóa dân tộc. Trong số hàng vạn cổ vật đại diện cho những thời kỳ lịch sử dựng và giữ nước, Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa đã chọn lựa, lập hồ sơ trình Thủ tướng Chính phủ và được công nhận 3 bảo vật quốc gia, đó là: trống đồng Cẩm Giang, kiếm ngắn Núi Nưa và vạc đồng Cẩm Thủy. Bài viết giới thiệu vạc đồng Cẩm Thủy, với mong muốn thêm một lần quảng bá hình ảnh của hiện vật và Bảo tàng tới đông đảo công chúng.

Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam/ Tứ phủ có sức sống bền vững, có sức hút và đi sâu vào đời sống văn hóa, tinh thần của người Việt. Tính cộng đồng trong nghi lễ chầu văn được thể hiện một cách bền chặt, đó là yếu tố quyết định trong việc duy trì, phát triển di sản.

Lễ Pang Phoóng (lễ Tạ ơn) của người Kháng, dòng họ Lò Khul, tỉnh Điện Biên là lễ hội phản ánh hiện thực trong đời sống tinh thần của cộng đồng người Kháng: lấy cội nguồn tiên tổ làm nền tảng để rèn dưỡng tâm, đức và nguyện cầu tổ tiên phù hộ độ trì cho dòng họ được nhiều may mắn. Lễ hội vừa được tái hiện tại Làng VH-DL các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Ví, giặm ra đời và phát triển từ TK XVII-XVIII, trở thành hình thức trình diễn dân gian phổ biến của cộng đồng, với sự tham gia của nhiều tầng lớp, từ người lao động đến văn nhân, nho sĩ. Ngày nay, trung tâm của di sản ví, giặm ở các làng nằm hai bên bờ sông Lam và sông La như làng Kim Liên, Bồi Sơn (Nghệ An); Thạch Việt, Trường Lưu (Hà Tĩnh). Ví, giặm chiếm vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần của người Nghệ Tĩnh, được thực hành phổ biến trong đời sống, trong các cuộc vui, lễ hội, liên hoan, giao lưu giữa những nhóm cộng đồng và còn được khai thác thành các trình diễn nghệ thuật trên sân khấu.