Dự án đường sắt tốc độ cao (ĐSTĐC) trên trục Bắc - Nam là công trình có tính biểu tượng, ý nghĩa chiến lược, đặc biệt quan trọng về kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế.

Thực hiện Kết luận số 49-KL/TW ngày 28-2-2023 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) đã xây dựng và trình cấp có thẩm quyền Dự án chủ trương đầu tư ĐSTĐC trên trục Bắc - Nam.

Theo báo cáo tóm tắt Dự án chủ trương đầu tư ĐSTĐC trên trục Bắc – Nam của Bộ GTVT, hơn 18 năm qua, Bộ đã được triển khai nhiều nghiên cứu với sự hỗ trợ của các tổ chức, tư vấn quốc tế. Ngày 28-2-2023, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 49-KL/TW trong đó đã định hướng “xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao hiện đại, đồng bộ, khả thi, hiệu quả, có tầm nhìn chiến lược dài hạn, phát huy được các lợi thế tiềm năng của đất nước, phù hợp với xu hướng phát triển của thế giới”.

Tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam ảnh vẽ Al - Nguồn: chinhphu.vn

Căn cứ Kết luận số 49-KL/TW, Bộ GTVT đã tổ chức nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng, toàn diện, tổng hợp kinh nghiệm phát triển ĐSTĐC trên thế giới tại 22 quốc gia, vùng lãnh thổ đang khai thác và 6 quốc gia đang đầu tư xây dựng mới; Tổ chức đoàn công tác liên ngành khảo sát tại 6 quốc gia có hệ thống ĐSTĐC phát triển trên thế giới. Các chuyến đi có sự tham gia của nhiều Bộ, ban, ngành, việc đánh giá rất cẩn trọng và minh bạch…

Chính phủ đã họp và thống nhất phương án đầu tư, đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam với tốc độ thiết kế 350km/h, bảo đảm hiện đại, đồng bộ, phù hợp với xu thế phát triển trên thế giới.

Ngày 18-9-2024, Bộ Chính trị đã ban hành kết luận về chủ trương đầu tư dự án trong đó xác định đường sắt tốc độ cao là công trình có tính biểu tượng, ý nghĩa chiến lược, đặc biệt quan trọng về kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế; thống nhất chủ trương đầu tư ĐSTĐC trên trục Bắc – Nam với phương án đầu tư toàn tuyến theo hình thức đầu tư công, tốc độ thiết kế 350km/h, vận chuyển hành khách, đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh, có thể vận chuyển hàng hóa khi cần thiết; đồng ý có cơ chế, chính sách đặc thù đặc biệt để huy động nguồn lực hợp pháp triển khai, rút ngắn tối đa tiến độ thực hiện. Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 20-9-2024, trong đó đã xác định: Thống nhất chủ trương đầu tư toàn tuyến Dự án đường sắt tốc độ cao (350km/h) trên trục Bắc - Nam.

Theo báo cáo, việc sớm đầu tư ĐSTĐC trên trục Bắc –Nam là rất cần thiết, đó là hiện thực hóa các chủ trương, định hướng của Đảng, Nghị quyết, Kết luận của Bộ Chính trị và triển khai các quy hoạch.

Qua đó, tăng cường kết nối vùng, miền, các cực tăng trưởng, tạo động lực lan tỏa, mở rộng không gian phát triển kinh tế mới, tái cấu trúc các đô thị, phân bố dân cư, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế; đảm bảo nhu cầu vận tải trên hành lang Bắc – Nam, là hành lang vận tải lớn nhất cả nước, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội trong đó có ngành Du lịch, tái cơ cấu thị phần vận tải phù hợp với lợi thế từng phương thức, góp phần giảm chi phí logistic.

Đồng thời, tạo tiền đề, động lực phát triển công nghiệp đường sắt, công nghiệp hỗ trợ; phát triển phương thức vận tải bền vững, hiện đại, thân thiện góp phần giảm tai nạn giao thông, ô nhiễm môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu và góp phần bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Về nội dung phương án, đầu tư ĐSTĐC với tốc độ thiết kế 350km/h; chiều dài khoảng 1.541km; đường đôi, khổ 1.435mm, điện khí hóa; tổng mức đầu tư khoảng 67,34 tỷ USD. Suất đầu tư khoảng 43,7 triệu USD/km là mức trung bình so với một số nước khi quy đổi về thời điểm năm 2024.

Tuyến ĐSTĐC sẽ bố trí 23 ga hành khách theo nguyên tắc: phù hợp với hiện trạng, quy hoạch phát triển của địa phương; đặt tại khu vực trung tâm kinh tế, chính trị các địa phương, tiếp cận khu vực trung tâm đô thị, khu vực quy hoạch có tiềm năng tạo ra không gian phát triển mới, khai thác có hiệu quả nguồn lực quỹ đất; đảm bảo khả năng kết nối tốt với hệ thống giao thông công cộng; bảo đảm khai thác có hiệu quả hạ tầng, phương tiện. Đến nay, vị trí các ga đều đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong quy hoạch tỉnh.

Đánh giá hiệu quả của dự án, Bộ GTVT cho biết, việc đầu tư ĐSTĐC sẽ là “cú hích” cho phát triển kinh tế thể hiện trên các khía cạnh như đáp ứng nhu cầu vận tải, tái cơ cấu vận tải theo hướng phát huy tối đa lợi thế của từng phương thức; mở ra không gian phát triển kinh tế mới, nguồn lực mới thông qua khai thác hiệu quả quỹ đất; phát triển công nghiệp xây dựng, vật liệu xây dựng thép, xi măng; phát triển du lịch, dịch vụ, đô thị; giảm ô nhiễm môi trường, đến năm 2050 sẽ tiết kiệm khoảng 172 triệu USD/năm do giảm phát thải CO2; giảm tai nạn giao thông; tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế; tạo ra hàng triệu việc làm; trong thời gian xây dựng ước tính góp phần tăng GDP bình quân của cả nước tăng khoảng 0,97 điểm phần trăm/năm.

Về tiến độ dự kiến, căn cứ khả năng huy động nguồn lực và các giải pháp, chính sách đặc thù kèm theo, dự kiến đầu tư toàn tuyến phấn đấu hoàn thành xây dựng năm 2035.

Theo dự kiến, dự án sẽ được trình Quốc hội xem xét thông qua chủ trương đầu tư tại Kỳ họp thứ 8 vào tháng 10 này.

BÍCH NGỌC