Trong tổng thể đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, việc tăng cường tính đảng trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa có ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Để thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, đòi hỏi “tiếp tục phải đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với Nhà nước và xã hội; phát huy quyền làm chủ của nhân dân”(1). Đây là nền tảng pháp lý cho sự vận hành của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; tiền đề vững chắc để đất nước phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới.

Hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; có hệ thống pháp luật hoàn thiện, được thực hiện nghiêm minh, nhất quán; thượng tôn Hiến pháp và pháp luật nhằm tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ hiệu quả quyền con người, quyền công dân. Giữ vững, tăng cường tính đảng trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa chính là việc giữ vững bản chất giai cấp của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với Nhà nước; bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân; tất cả vì hạnh phúc của nhân dân, vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Nội dung tính đảng trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam được biểu hiện trên một số khía cạnh chủ yếu sau đây:

Thứ nhất, Đảng đề ra cương lĩnh, nghị quyết, chỉ thị, kết luận hoạch định chiến lược, chính sách và những mục tiêu, nhiệm vụ xây dựng chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đảng đề ra quan điểm, đường lối làm cơ sở, định hướng cho các cơ quan Nhà nước tiến hành hoạt động xây dựng chính sách, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong từng giai đoạn: “Đảng lãnh đạo bằng đường lối, chính sách; lãnh đạo thể chế hóa đường lối, chính sách thành pháp luật để quản lý Nhà nước và xã hội”⁽²⁾. Đảng cho ý kiến về mặt nguyên tắc, quan điểm, định hướng lớn đối với các văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, nhất là Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước. Sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thể chế hóa đường lối, chủ trương được tiến hành theo nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; lãnh đạo thông qua tổ chức đảng nhằm phát huy vai trò và hiệu lực của Nhà nước.

Thứ hai, Đảng lãnh đạo công tác tổ chức lấy ý kiến của nhân dân và kiểm tra việc thể chế hóa, thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng thành chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đảng tổ chức tham vấn công chúng, đặc biệt là tiếp thu ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, ý kiến của đối tượng điều chỉnh và chịu sự tác động của văn bản: “Pháp luật trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa cần phải liên tục được hoàn thiện để thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng, phát huy dân chủ, vì con người, công nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân”⁽³⁾. Lãnh đạo công tác tổ chức lấy ý kiến nhân dân, tham vấn công chúng một cách thực chất, dân chủ, tiết kiệm, hiệu quả. Công tác kiểm tra của Đảng đối với công tác thể chế hóa chủ trương, chính sách được tiến hành theo những nguyên tắc của tổ chức Đảng, đồng thời, tuân thủ Hiến pháp, pháp luật và trên cơ sở tôn trọng quyền hạn và chức năng quản lý của Nhà nước.

Thứ ba, Đảng lãnh đạo công tác xây dựng tổ chức và đội ngũ cán bộ của Nhà nước, tổ chức thi hành chính sách, pháp luật. Đảng lãnh đạo công tác cán bộ, phát hiện, tuyển chọn, bồi dưỡng những người có đủ tài, đủ đức, đủ năng lực chuyên môn để tham gia quá trình thể chế hóa xây dựng chính sách, pháp luật: “Đặc thù của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng. Do đó, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là biện pháp, cách thức để thực hiện thành công mục tiêu của Đảng ta đã được xác định trong Điều lệ Đảng: “Xây dựng nước Việt Nam độc lập, dân chủ, giàu mạnh, xã hội công bằng, văn minh, không còn người bóc lột người, thực hiện thành công chủ nghĩa xã hội và cuối cùng là chủ nghĩa cộng sản”⁽⁴⁾. Đảng tổ chức thi hành chính sách, pháp luật, đưa chính sách, pháp luật thực định vào đời sống xã hội, làm cho chính sách, pháp luật sau khi ban hành có hiệu lực thực thi trong thực tế.

Thời gian qua, đặc biệt sau gần 3 năm thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới”, công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của Ðảng đã đạt được những thành tựu rất quan trọng. “Xây dựng pháp luật có nhiều đổi mới, năng lực phản ứng chính sách được nâng cao, góp phần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh; công tác tổ chức thực hiện pháp luật ngày càng gắn kết hơn với xây dựng và hoàn thiện pháp luật; cải cách hành chính, chuyển đổi số được đẩy mạnh và có những kết quả nhất định; công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được triển khai bài bản, thường xuyên và đạt được nhiều kết quả”⁽⁵⁾. Tuy nhiên, công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam vẫn còn những hạn chế, bất cập, có mặt chưa đáp ứng yêu cầu phát triển, quản lý và bảo vệ đất nước trong kỷ nguyên mới. “(i) Một số chủ trương, định hướng lớn của Đảng chưa được thể chế kịp thời, đầy đủ hoặc đã thể chế nhưng tính khả thi không cao; (ii) hệ thống pháp luật còn có quy định mâu thuẫn, chồng chéo, chưa phù hợp với sự phát triển kinh tế, xã hội, chậm được bổ sung, sửa đổi, thay thế. (iii) Cơ chế, chính sách, pháp luật chưa tạo dựng được môi trường thực sự thuận lợi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thu hút nguồn lực của các nhà đầu tư trong và ngoài nước cũng như trong nhân dân. Trong 3 điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là thể chế, hạ tầng và nhân lực thì thể chế là “điểm nghẽn” của “điểm nghẽn”, đặt ra yêu cầu cấp thiết phát huy tính đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”⁽⁶⁾.

Năng lực lãnh đạo của Đảng thể hiện trước hết ở việc xây dựng, kiện toàn, sử dụng và phát huy vai trò của bộ máy Nhà nước. Sự tin yêu Nhà nước, sự tham gia tích cực của Nhân dân vào quản lý Nhà nước là một trong những tiêu chuẩn để đánh giá năng lực lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước: “Dưới sự lãnh đạo của Đảng, dân chủ xã hội chủ nghĩa được phát huy, nhân dân là chủ thể của quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”⁽⁷⁾. Để tiếp tục tăng cường tính đảng trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tạo tiền đề vững chắc đưa đất nước phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới, cần tập trung thực hiện có hiệu quả một số giải pháp cơ bản sau đây:

Một là, đổi mới phương thức ban hành nghị quyết của Đảng làm cơ sở, định hướng cho hoạt động xây dựng chính sách, pháp luật của Nhà nước. Xây dựng nội dung nghị quyết của Đảng bảo đảm xác định rõ, gọn mục tiêu tổng quát, đường lối, định hướng chính trị trong một thời kỳ nhất định, bảo đảm tính đồng bộ, nhất quán, tính khoa học, tính phù hợp và khả thi của các nhiệm vụ. Đảng chỉ ban hành Nghị quyết khi thật sự cần thiết, định hướng cho việc xây dựng pháp luật. Nghị quyết của các cấp ủy, tổ chức Đảng phải ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ tiếp thu, dễ thực hiện, xác định đúng, trúng yêu cầu, nhiệm vụ, con đường, cách thức phát triển của đất nước, của dân tộc, của từng địa phương, từng bộ, ngành; phải có tầm nhìn, tính khoa học, tính thực tiễn, thiết thực và tính khả thi: “Cần có cơ chế kiểm soát hiệu quả việc thể chế hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng thành pháp luật của Nhà nước. Đồng thời, phải có quy trình xây dựng pháp luật chặt chẽ, khoa học, dân chủ để chính sách, pháp luật thể hiện được đầy đủ ý chí, nguyện vọng của nhân dân, bảo vệ lợi ích nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân, khuyến khích đổi mới sáng tạo, thu hút mọi nguồn lực cho sự phát triển”⁽⁸⁾. Việc cho ý kiến của Bộ Chính trị cần tập trung vào những vấn đề mang tính nguyên tắc, đường lối, quan điểm có tính định hướng lớn. Bảo đảm cho Bộ Chính trị có điều kiện xem xét phản hồi ý kiến, thông tin đầy đủ từ nhân dân, các chuyên gia, các cơ quan, tổ chức hữu quan và của các cơ quan xây dựng pháp luật về các nội dung của dự thảo, từ đó, góp phần nâng cao chất lượng văn bản quy phạm pháp luật.

Hai là, đổi mới mạnh mẽ, nâng cao chất lượng tham mưu việc ban hành nghị quyết và các văn bản của Đảng, gắn với đẩy mạnh kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Các ban chuyên môn của Đảng phối hợp chặt chẽ với các cơ quan Nhà nước trong xem xét và góp ý kiến trước khi trình Bộ Chính trị, tập trung vào những vấn đề thuộc quan điểm, đường lối, chính sách vĩ mô. Tăng cường chất lượng thẩm định của các ban của Đảng đối với các dự án trình xin ý kiến Bộ Chính trị. Đề cao vai trò, trách nhiệm của các tổ đảng ở các cơ quan, tổ chức hữu quan trong công tác xây dựng chính sách, pháp luật, bảo đảm quá trình hoạch định, xây dựng, phân tích, phản biện được khách quan, toàn diện, có căn cứ khoa học và thực tiễn theo đúng đường lối, chủ trương, quan điểm của Đảng. Đồng thời, tăng cường năng lực, trách nhiệm, hiệu quả của công tác thẩm tra, thẩm định, phản biện, phân tích chính sách, pháp luật; lấy ý kiến rộng rãi đối tượng chịu sự tác động, điều chỉnh của văn bản; công khai, minh bạch quá trình xây dựng. Bảo đảm thực hiện nghiêm các nguyên tắc kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng chính sách, pháp luật: “Tập trung kiểm soát quyền lực trong xây dựng pháp luật, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm, nhất là trách nhiệm người đứng đầu, kiên quyết chống tiêu cực, “lợi ích nhóm”⁽⁹⁾.

Ba là, đổi mới nhận thức, bảo đảm thực sự chú trọng sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác tổ chức thi hành chính sách, pháp luật của Nhà nước. Chú trọng lãnh đạo chặt chẽ, thường xuyên các hoạt động tổ chức thi hành chính sách, pháp luật. Tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động tuyên truyền, phổ biến giáo dục chính sách, pháp luật, theo dõi, kiểm tra và xây dựng lực lượng, cơ sở vật chất để đảm bảo cho việc tổ chức thực hiện: “Tiếp tục cụ thể hóa, thể chế hóa, hoàn thiện, thực hiện tốt cơ chế “Ðảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ” và phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Mọi chủ trương, đường lối của Ðảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đều vì lợi ích và hạnh phúc của Nhân dân; phát huy đầy đủ quyền làm chủ, tính tích cực, sáng tạo của Nhân dân”⁽¹⁰⁾. Nâng cao chất lượng sự lãnh đạo của Đảng đối với việc xây dựng tổ chức và đội ngũ cán bộ cho công tác xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật của Nhà nước. Quan tâm và chủ động lãnh đạo công tác tổ chức bộ máy, bố trí cán bộ, đảng viên có đủ năng lực, phẩm chất, chuyên môn nghiệp vụ làm việc ở cơ quan Nhà nước. Tiếp tục lãnh đạo công tác đào tạo, rèn luyện qua thực tế đối với cán bộ, đảng viên, tuyển chọn những người có đức, có tài, hình thành tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ, chuyên gia giỏi. Đồng thời, các cấp ủy Đảng và đảng viên thực sự gương mẫu tôn trọng và thực hiện nghiêm chỉnh chính sách, pháp luật.

Tăng cường tính đảng trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là nhân tố quyết định thành công của sự nghiệp đổi mới, đưa đất nước phát triển theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa. Đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước vừa làm tăng sức mạnh của Đảng cầm quyền, đồng thời, làm cho tính dân chủ và pháp quyền trong hoạt động của bộ máy Nhà nước và đời sống xã hội được tăng cường và phát huy. Đây là tiền đề vững chắc đưa đất nước vững bước vươn mình vào kỷ nguyên mới.

___________________

Tài liệu tham khảo

1, 2, 4, 5, 8. Tô Lâm, Phát huy tính đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Tạp chí Cộng sản, số 1.049, tháng 11/2024, tr.4, 4, 4, 4, 5.

3, 6, 7, 9. Tô Lâm, Một số nhận thức cơ bản về kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Tạp chí Cộng sản, số 1.050, tháng 11/2024, tr.6, 6, 6, 6.

10. Ban Chấp hành Trung ương, Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 về “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới”, Hà Nội, tr.14.

NGUYỄN QUANG BÌNH - NGUYỄN XUÂN LUYỆN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 619, tháng 9-2025