Vở kịch “Những thân thể nhiễm độc” của đạo diễn người Pháp gốc Việt Marine Bachelot Nguyễn, dựa theo câu chuyện về cuộc đời bà Trần Tố Nga sẽ được đoàn kịch Lumière d’Août trình diễn tại TP.HCM, Đà Nẵng và Hà Nội. Đây là hoạt động văn hóa của Viện Pháp tại Việt Nam.

Vở kịch sẽ ra mắt công chúng tại TP.HCM vào ngày 5-11-2024 tại sân khấu  IDECAF, tại Đà Nẵng vào ngày 9-11 tại Nhà hát Tuồng Nguyễn Hiển Dĩnh và tại Hà Nội vào ngày 15-11 tại Trường Pháp Alexandre Yersin (số 44 phường Gia Thượng, Ngọc Thụy, Long Biên) với phụ đề: Pháp - Việt và dành cho khán giả từ 15 tuổi trở lên.

Angélica-Kiyomi Tisseyre Sékiné, nữ diễn viên trẻ người Pháp gốc Nhật - Việt, thủ vai nhân vật Trần Tố Nga

Vở kịch tái hiện hình ảnh những con người bị tổn thương và bị nhiễm độc bởi bi kịch lịch sử nhưng luôn kiên cường đấu tranh. Câu chuyện được kể đan xen với các phần trình diễn, văn bản, video, hình ảnh về cuộc đời của bà Trần Tố Nga.

Những thân thể nhiễm độc dẫn dắt khán giả đến với câu chuyện của bà Trần Tố Nga - một người phụ nữ Việt Nam suốt đời dấn thân vào nhiều cuộc chiến: cuộc chiến chống lại chủ nghĩa đế quốc, cuộc chiến bảo vệ nữ quyền, bảo vệ hệ sinh thái… Từng là một chiến sĩ trẻ tham gia kháng chiến trong chiến tranh Việt Nam, bà cũng như rất nhiều nạn nhân khác đã bị phơi nhiễm chất độc màu da cam của Mỹ. Gần đây, tại Pháp, bà dẫn đầu vụ kiện lịch sử chống lại các công ty hóa chất Mỹ, để làm rõ sự tàn phá của chất độc này đối với sinh vật và đất đai.

Angélica-Kiyomi Tisseyre Sékiné, nữ diễn viên trẻ người Pháp gốc Nhật - Việt, thủ vai nhân vật Trần Tố Nga, nhưng đồng thời cũng là hiện thân của những tiếng nói khác: tiếng nói của quá khứ, tiếng nói tại phiên tòa đang diễn ra... Vở diễn được kể ở ngôi thứ nhất, tái hiện nhiều mốc thời gian, độ tuổi khác nhau và cho khán giả thấy được sự khác biệt của từng thời kỳ. Khi tham gia vở kịch này, Angélica có cùng độ tuổi với nhân vật Trần Tố Nga khi bà là chiến sĩ ở vùng du kích, cùng độ tuổi với rất nhiều thanh niên cùng bà gia nhập Hội nạn nhân chất độc da cam dioxin Việt Nam.

Bà Trần Tố Nga

Vở kịch từng được trình diễn tại các nhà hát và sân khấu lớn nhỏ khác nhau, với hệ thống phối cảnh, video và ánh sáng cầu kỳ nhưng vẫn giữ được sự trang nhã và tối giản. Các video được dựng bằng cách kết hợp những hình ảnh tư liệu xưa và nay. Những hình ảnh trong các cuộc phỏng vấn của bà Trần Tố Nga được trau chuốt và chọn lọc kỹ lưỡng để phù hợp với vai diễn của nghệ sĩ, mang lại nhiều cảm giác mới lạ cho vở kịch.

Đạo diễn Marine Bachelot Nguyễn cho biết, mùa xuân năm 2019, cô đã đọc cuốn tự truyện của bà Trần Tố Nga có tựa đề Ma Terre empoisonnée (tạm dịch là Mảnh đất bị nhiễm độc của tôi). Số phận đầy biến cố của người phụ nữ này đã làm cô thấy rất ấn tượng và cảm động. Đó là câu chuyện của một người đã sống qua suốt một thời kỳ lịch sử Việt Nam - từ một đứa trẻ trong cuộc chiến tranh giành độc lập đến một chiến sĩ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, trải qua thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội sau năm 1975 - rồi sang Pháp sinh sống vào những năm 1990. Giống như hàng triệu người dân khác bị nhiễm chất độc da cam trong Chiến tranh Việt Nam, ở tuổi nghỉ hưu, bà nhận thức được gốc rễ của các vấn đề sức khỏe của mình và bà đã tiến hành một cuộc đấu tranh mang tính lịch sử khi khởi kiện khoảng 15 công ty hóa chất nông nghiệp của Mỹ, đòi họ phải chịu trách nhiệm về việc sản xuất chất độc gây ra ô nhiễm đất và ảnh hưởng đến sức khỏe con người qua nhiều thế hệ. Bà yêu cầu bồi thường cho bản thân và cho các nạn nhân chất độc da cam khác.

Đạo diễn Marine Bachelot Nguyễn

Mùa hè năm 2020, Hội Nạn nhân chất độc da cam Việt Nam đã kêu gọi các nghệ sĩ gốc Việt tham gia vận động trực tuyến ủng hộ bà Trần Tố Nga và những nạn nhân chất độc da cam. Đây là cơ hội để đạo diễn Marine Bachelot Nguyễn và bà Trần Tố Nga gặp gỡ và trò chuyện cùng nhau. Phiên tòa diễn ra vào tháng 1-2021 tại Tòa án Evry, với sự có mặt của đại diện các công ty bị cáo buộc. Ngày 10-5-2021, bản án được đưa ra: Tòa tuyên bố khiếu nại không được thụ lý và tuyên bố không có thẩm quyền xét xử. Luật sư của bà Trần Tố Nga lập tức kháng cáo. Vì thế, vụ kiện vẫn tiếp tục diễn ra.

Đạo diễn Marine Bachelot Nguyễn chia sẻ: “Sự phản kháng của người phụ nữ này, trong suốt cả cuộc đời, để chống lại các thế lực thực dân, đế quốc, đối với tôi, đó là một mẫu mực. Tiểu sử và các cuộc đấu tranh của bà giúp chúng ta có thể tiếp cận với các trang cơ bản của lịch sử đương đại, trong sự đan xen của các phương diện chính trị, kinh tế, con người và hệ sinh thái. Với tư cách đạo diễn, mục tiêu của tôi là tạo ra một màn độc thoại truyền cảm và độc đáo, tái hiện xuyên suốt các thời kỳ, tạo ra cầu nối và những điều bất ngờ: điều khiến tôi quan tâm không phải là bộ phim tiểu sử được thần thánh hóa mà là cách cơ thể và tâm hồn của người phụ nữ này sẽ kể câu chuyện cho khán giả. Làm thế nào mà lịch sử và thế giới lại chảy trong cơ thể ấy, trong từng tế bào và cả trong trí tưởng tượng của bà”.

NGÔ HỒNG VÂN