Trái với vẻ ngoài khắc khổ có phần nhầu nhĩ NSND Quốc Trị lại đầy sự linh lợi, hoạt bát khi hóa thân vào các vai diễn. Đằng sau vẻ ngoài không mấy lợi thế ấy, đại tá, NSND Quốc Trị đã đem tới nhiều sự hóm hỉnh, sinh động trên màn ảnh.

Rằng "ghê thì thật là ghê" 

Trái với vẻ hiền lành, khắc khổ mà Quốc Trị thoáng đem đến cho người đối diện, lật lại hành trang nghệ thuật của anh có thể tìm thấy không ít những vai diễn mà sự lưu manh, tha hóa được diễn tả sinh động, chân thực. Đem những điều thắc mắc hỏi người đối diện, Quốc Trị cười mà rằng: Những khác biệt mà mọi người nhìn thấy giữa tôi và các nhân vật trên màn ảnh chính là do tôi bắt chước cuộc sống.

Là một diễn viên khoác áo lính, NSND Quốc Trị đã không bỏ lỡ những cơ hội được nhìn ngắm cuộc sống trong tất cả sự hỗn độn, phong phú của nó. Trong các sắc mầu đa dạng của cuộc sống, anh chủ tâm lọc ra những gì thuộc về bản chất nhất góp phần định dạng nên một lớp người, một cá tính điển hình. Và quá trình góp nhặt ấy đã giúp anh có được các chất liệu quý báu để tạo nên những nhân vật thú vị cho màn ảnh.

Từng đóng khá nhiều phim cả trên màn ảnh lớn lẫn màn ảnh nhỏ nhưng một trong những vai diễn khiến khán giả nhớ tới Quốc Trị là vai ông Cân trong bộ phim truyền hình Những công dân tập thể. Trong phim, Quốc Trị hóa thân vào vai ông Cân - một gã bán cháo lòng, sau quay sang bán nước trà tại một khu tập thể đang xuống cấp. Phục trang trong phim là những bộ quần áo xoàng xĩnh, khắc họa một thời gian khó với dép tông, quần lửng, áo phông không cháo lòng cũng cũ kỹ. Tuy nhiên, điều mà khán giả nhớ nhiều đến ông Cân chính là thái độ, lối sống tưng tửng, bất cần với nhiều câu thoại thú vị, thấm đẫm hơi thở cuộc sống.

Tuy nhiên, vẻ nghịch mắt đó của ông Cân vẫn còn rất lành nếu đem so với bảng thành tích những vai diễn lưu manh của anh trên màn ảnh. Một trong những vai diễn nhớ đời phải kể đến nhân vật Bường trong bộ phim Những người thợ xẻ. Bường là một nông dân nhưng hội đủ chất lưu manh, tha hóa của một người lăn lộn nhiều trong xã hội và ngấm đủ mọi thói hư, tật xấu của cuộc đời. Vai diễn với nhiều sự tha hóa được diễn rất đạt qua sự hóa thân của NSND Quốc Trị từ ánh mắt, vẻ mặt đến cử chỉ, các hành động chộp giật, lưu manh. Sự hóa thân xuất sắc đó đã mang lại cho anh giải Nam diễn viên chính xuất sắc nhất tại Liên hoan Phim Việt Nam. 

NSND Quốc Trị trong Ngày mai bình yên

Không chỉ trên màn ảnh mà ngay cả ở sân khấu dù đã thành công với nhiều vai diễn người tốt, trung thực nhưng vai diễn khiến anh đoạt giải cũng lại là một vai phản diện. Dường như những quan sát về các biểu hiện, mặt trái của cuộc sống khi tới với Quốc Trị anh đã nâng chúng lên thành một điển hình, biểu tượng cho một lớp người. Hóa thân vào những nhân vật vì bần cùng mà tha hóa, Quốc Trị đã mang tới cho khán giả những hình tượng như từ chính những gì cuộc sống tạo ra với nhiều phút giây thú vị. 

Làm người tốt cũng vẫn... "chuẩn" 

Nếu xem những vai diễn mang mầu sắc phản diện là một nét đặc biệt, một sự độc đáo của Quốc Trị trên màn ảnh thì chỉ nói tới một phần trong hành trang nghệ thuật của anh. Ngoài những vai diễn khắc họa những nét tráo trở, thực dụng, lưu manh, tha hóa… của các nhân vật, Quốc Trị còn rất nhiều những vai diễn mà sự chân thành, tốt bụng vẫn mang tới những rung động, sự hướng thiện cho khán giả.

Là một khán giả trung thành của Đoàn kịch nói Quân đội, đã nhiều lần tôi được xem Quốc Trị diễn. Không ít lần trong số đó anh hóa thân là một người tốt từ đầu chí cuối. Một ông Thục thủ trưởng đơn vị luôn tận tâm với lính của mình trong vở kịch Đại đội trưởng của tôi. Một người chồng, người cha, người đồng đội luôn tận tâm, hết mình vì người khác. Vẻ rắn rỏi cương nghị với giọng nói âm vang khiến vai diễn mang tới nhiều sự thuyết phục từ tấm lòng đến hành xử mẫu mực, đứng đắn của người đứng đầu đơn vị. Xem anh diễn vai người tốt lại nhớ tới những vai diễn hiền lành của anh trên màn ảnh. Một anh đạp xích lô giầu lòng thương người trong Lẽ nào anh lại quên em. Anh bộ đội hiền lành trong Người yêu đi lấy chồng. Một nông dân đông con và rúm ró trong Khách ở quê ra. Miên trong Những đứa con vùng đồi… Hàng loạt những vai diễn chân chất, nghèo khổ đó qua hóa thân của NSND Quốc Trị đã mang tới những mảng mầu đa dạng của cuộc sống và khắc họa phần đông dân chúng trong những giai đoạn, bối cảnh cụ thể. Một trong các vai diễn đáng nhớ nhất với anh là vai Võ Văn Lợi trong bộ phim truyền hình Mùa săn tôm hùm của đạo diễn người Hàn Quốc Lyo Jung Tak. Bộ phim đan xen giữa những mảng quá khứ đầy đau thương và cuộc sống hiện tại với không ít bức bối và trăn trở. Nhân vật của anh chứa đựng thông điệp của bộ phim: Không bỏ quên quá khứ nhưng vẫn cần hướng tới tương lai. Vai diễn này đã mang về cho anh cúp đặc biệt dành cho người nước ngoài đầu tiên đoạt cup của hãng phim truyền hình KBS (Hàn Quốc) và giải thưởng Nam diễn viên chính xuất sắc nhất. 

NSND Quốc Trị trong Mùa hoa tìm lại

Trong cuộc đời nghệ thuật của mình, NSND Quốc Trị đóng đạt cả hai dạng vai người tốt và người xấu trên màn ảnh. Bí quyết theo Quốc Trị là anh giỏi quan sát, cóp nhặt và đưa những điều mình mắt thấy, tai nghe của cuộc sống áp vào vai diễn. Tuy là phản ánh cuộc sống ở những góc độ khác nhau nhưng điều thú vị là các nhân vật qua diễn xuất của Quốc Trị được cô đọng, chắt lọc, nâng lên thành những mẫu người điển hình cho một nhóm người trong cuộc sống. Chia sẻ về việc anh gặt hái được nhiều thành công hơn trên bảng phân vai phản diện, NSND Quốc Trị lý giải: Trong cuộc sống có nhiều người tốt và không ít kẻ xấu. Nhưng có lẽ trong văn học nghệ thuật nói chung và phim ảnh nói riêng các nhân vật phản diện được miêu tả, phản ánh chân thực hơn, gần hơn với cuộc sống. Dường như cái xấu cũng được nhận diện rõ hơn, nhanh hơn và lấy được tình cảm của khán giả nhiều hơn dù cho đó là những cảm xúc tiêu cực, thù ghét, khinh khi…Ở mặt đối lập thì phần lớn các nhân vật chính diện, những người tốt lại hay bị làm cho thái quá, đôi khi tốt đến độ hiếm có, khiến khó ai tin. Có lẽ vì vậy mà tuy đầy nhiệt tình, hóa thân rộng khắp các dạng vai nhưng Quốc Trị lại hay gặt hái thành công hơn với những vai phản diện. Dù vai chính hay tà, tốt hay xấu thì với đại tá, NSND Quốc Trị mỗi vai diễn cũng mang tới cho anh những cung bậc cảm xúc và những sự trải nghiệm thú vị. 

Ở tuổi nghỉ hưu, NSND Quốc Trị vẫn được các đạo diễn mời tham gia phim cũng bởi tinh thần làm việc chuyên nghiệp và sự hóa thân trọn vẹn cùng vai diễn. Cùng là vai ông bố trong các phim Ngày mai bình yên, Phố trong làng, Mùa hoa tìm lại… nhưng mỗi ông bố được Quốc Trị khắc họa một cách khác nhau. Tuy có cùng mẫu số là lo lắng cho các con nhưng ở mỗi ông bố tình thương ấy lại được thể hiện ra bằng những cách khác nhau từ lối cư xử, từ lời nói, hành động. Với nghề diễn, NSND Quốc Trị đã đi trọn đường nghề với tất cả những vui buồn, vất vả và cả vinh quang mà nghề nghiệp mang lại.

THU THỦY

Nguồn: Tạp chí VHNT số 517, tháng 11-2022