Từ trên giời rơi xuống - Tiểu thuyết chữa lành đậm hồn Việt

Từ trên giời rơi xuống (do Thiện Tri Thức phối hợp với NXB Thế Giới ấn hành) được ra mắt trong thời gian gần đây, như một liều thuốc chữa lành tổn thương trong tâm hồn mà nhà văn Lê Xuân Khoa muốn gửi gắm tới độc giả.

Từ trên trời rơi xuống - Cuốn tiểu thuyết được đón nhận bởi độc giả ở nhiều độ tuổi

Ngòi bút tạo tác nên những xúc cảm sâu thẳm

Nhiều bạn đọc hẳn đã quen thuộc với một Lê Xuân Khoa với ngòi bút biến hóa đa dạng ở nhiều thể loại, từ phi hư cấu tới hư cấu, qua các tác phẩm nổi bật như Lá rơi trong thành phố (Nxb Văn học, 2013), Bùi Kiến Thành - Người mở khóa lãng du (Nxb Thế giới, 2015) hay Biển nhựa sống - Lời nguyền (Nxb Thế Giới, 2020),… Lần trở lại này, anh không đưa người đọc vào những thế giới mang đậm màu sắc cổ tích, huyền ảo như một số dự án tiểu thuyết, nhạc kịch mà anh vừa trình làng ngay trước đó. Từ trên giời rơi xuống kể về hành trình trưởng thành đầy chất thơ của Đoàn Thành Luân, một nhiếp ảnh gia tài năng có biệt danh Bánh Mì, người không may gặp vấn đề về trí nhớ và bị ảnh hưởng tới khả năng cầm máy sau một tai nạn nghiêm trọng. “Cú rơi” này buộc anh phải lần tìm lại bản ngã cùng ý nghĩa cuộc sống từ chính những mảnh vỡ tâm hồn.

Lê Xuân Khoa đã tạo dựng nên một nhân vật chân thực, chứa đựng nhiều mâu thuẫn rất “người”. Dù sở hữu khiếu thẩm mỹ, yêu cái đẹp, và làm công việc xây dựng hình ảnh cho những nhân vật có tầm ảnh hưởng trong xã hội, nhưng Luân lại chán ghét cái thế giới trọng hình thức bên ngoài, lối sống phù phiếm mà anh phải tiếp xúc hằng ngày. Nhân vật có nội tâm giằng xé giữa những mảng màu sáng - tối như vậy, chính là mảnh đất màu mỡ để Lê Xuân Khoa khai thác và thể hiện bút pháp điêu luyện.

Không chỉ là câu chuyện về một cá nhân, Từ trên giời rơi xuống chạm đến những giá trị phổ quát và sâu sắc của kiếp người. Tác phẩm là sự hòa quyện của những cung bậc cảm xúc đối nghịch, giữa tiếng cười tự giễu là nước mắt, hòa cùng khát vọng là sự mất mát. Tác giả kể chuyện ở ngôi thứ nhất của nhân vật chính Đoàn Thành Luân. Sự chân thật khiến cho không ít người băn khoăn, liệu tác phẩm có phải là một tự truyện.

Giải đáp thắc mắc này, Lê Xuân Khoa cho biết, câu chuyện trong tiểu thuyết được anh gom góp, chắt chiu từ cả trải nghiệm bản thân lẫn lắng nghe, quan sát những người xung quanh. Hẳn nhiên, ai trong chúng ta cũng có lần trải qua những “cú rơi” mà ta không thể lường trước được. Đó có thể là cú ngã vật lí, cũng có thể là “cú rơi” khỏi sự nghiệp, danh vọng, sự ổn định, sự an toàn. Những “cú rơi” sẽ khiến chúng ta cảm thấy mông lung, hoài nghi về mọi thứ xung quanh. Nhưng nó cũng có thể trở thành cú hích để chúng ta học cho mình bài học mới, đứng dậy và bước tiếp vững vàng hơn. Tác giả chia sẻ, anh viết tác phẩm này trước hết để chữa lành cho chính anh. Qua việc giải quyết nút thắt trong tâm lí của Đoàn Thành Luân, tác phẩm đã tái tạo và truyền tải đến người đọc năng lượng chữa lành vô cùng tích cực.

Nhà văn Lê Xuân Khoa

Lằn ranh sinh - tử được ẩn dụ qua cuộc gặp gỡ với Cha Trời

Nhiều độc giả ấn tượng bởi trong một tác phẩm hiện thực nhưng tác giả lại đan cài những tình tiết mang tính siêu thực với ba lần nhân vật Đoàn Thành Luân gặp gỡ Cha Trời. Cha Trời ở đây vừa là ẩn dụ cho đức tin tâm linh, vừa là tiếng nói nội tâm sâu thẳm - cái tôi cao hơn - mà Luân tự đối diện mỗi lần rơi vào trạng thái cận tử. Thời thơ ấu nhiều biến cố đã khiến Luân thiếu đi sự kết nối với gia đình, với người cha ruột. Vì vậy, hình tượng Cha Trời còn thể hiện khao khát của anh về một nơi nương tựa, về một người cha mà anh có thể sẻ chia.

Ba lần chạm ngưỡng sinh - tử là ba thời điểm đánh dấu từng bước trưởng thành của Luân sau những “cú rơi”. Lần thứ nhất, khi còn ngồi trên giảng đường đại học, Luân rơi vào tuyệt vọng bởi thất bại trong chuyện tình cảm. Cha Trời xuất hiện và thức tỉnh anh về bài học tự yêu thương bản thân.

Lần thứ hai, lại nằm ở phần đầu cuốn sách do tác phẩm được kể theo trình tự phi tuyến tính, một cú rơi bất ngờ như cách số phận muốn thử thách Luân, cuốn anh vào vòng xoáy của định mệnh. Nó mở ra một chuỗi biến cố, để anh bắt đầu hành trình nhặt nhạnh lại từng mảnh vỡ, từng vết thương trong tâm hồn.

Sang tới lần thứ ba, Luân chọn đối diện với cái chết khi liều mình cứu hai đứa trẻ bị đuối nước, hành động thể hiện sự hy sinh và tình yêu thương. Chính vì vậy, trong lần tái ngộ Cha Trời này, anh không còn bày tỏ mong muốn ở lại luôn với Cha Trời như những lần trước, mà chủ động xin được quay về thế gian. Đây chính là thời khắc tái sinh, khi Đoàn Thành Luân tìm lại được động lực và mục đích sống.

Lê Xuân Khoa đã vận dụng rất tài tình kỹ thuật “show don’t tell” - sử dụng nhiều hình ảnh giàu sức gợi để diễn tả nội tâm nhân vật và truyền tải những thông điệp sâu sắc. Không lan man với những triết lý dông dài, tác giả mời gọi người đọc tự soi chiếu qua những biểu tượng và khoảng trống của ngôn từ.

TS. Trần Đoàn Lâm - Tổng biên tập Chuyên khảo Nghiên cứu Việt Nam, họa sĩ, dịch giả Trịnh Lữ và ông Phạm Trần Long, Giám đốc Nxb Thế giới (từ trái sang) tới dự buổi ra mắt sách

Chuyến du hành qua những trang sách

Bàn về những cú rơi “trời giáng” mà Luân trải nghiệm, TS Trần Đoàn Lâm, Tổng biên tập Chuyên khảo Nghiên cứu Việt Nam (Nxb Thế Giới) chia sẻ một liên tưởng văn học đầy thú vị. Theo ông, hình ảnh Đoàn Thành Luân chèo thuyền đi tìm “chân trời mới” ở cuối tác phẩm mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, gợi nhớ đến các tích truyện cổ như “Lưu Nguyễn nhập Thiên Thai” hay “Từ Thức gặp tiên”. Trong các câu chuyện này, con thuyền và dòng suối chính là phương tiện dẫn lối nhân vật chính đến cõi tiên (Thiên Thai, Đào Nguyên). Tương tự như vậy, hành trình của Luân có thể được xem như một cuộc tìm kiếm “cõi tiên” trong tâm tưởng - một hành trình gột rửa những tổn thương trong quá khứ và tái sinh để bắt đầu một cuộc đời mới, bình yên và sâu sắc hơn.

Qua góc nhìn của người trẻ, Kiến trúc sư Trần Đức Dũng, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội nhận thấy, Từ trên giời rơi xuống giống như một tấm bản đồ quê hương, đất nước được vẽ bằng văn chương. Theo anh, cách sử dụng hình ảnh “Làng", "Đất Mẹ” của tác giả mang nhiều tầng ý nghĩa. Đây là ẩn dụ cho quê hương, cho đất nước Việt Nam trong mối liên kết với toàn cầu. Luân luôn khao khát rằng từ “Làng” nhỏ bé, bước ra những “Ngôi Làng” rộng lớn hơn trên khắp “Đất Mẹ”. Đó là hội nhập với thế giới, song vẫn giữ trọn vẹn gốc rễ, căn tính dân tộc.

Tác giả đã khéo léo đưa Luân đi qua nhiều vùng miền trên đất nước, để mỗi vùng quê, mỗi cảnh sắc lại gieo vào lòng người đọc một mảnh hồn Việt. Từ vùng quê miền Bắc với vẻ đẹp mộc mạc, hoang sơ, nơi chôn giấu những vết thương thời thơ ấu. Đến Hà Nội tấp nập, nơi ký ức sinh viên về ổ bánh mì của ông lão tốt bụng đã khởi đầu cho con đường trở thành một nhiếp ảnh gia lừng lẫy. Rồi Sài Gòn phồn hoa, một đô thị vừa náo nhiệt vừa nhiều thử thách, nơi anh học cách đứng dậy sau những “cú rơi” bất ngờ. Và miền Tây sông nước với những con người chân thành, hiền hậu, dạy anh rằng hạnh phúc nằm ở sự sẻ chia bình dị. Dõi theo hành trình của Luân, không khó để nhận thấy, lấp ló giữa những câu chữ Lê Xuân Khoa viết ra là vẻ đẹp của âm nhạc, của ẩm thực, của tâm hồn, của phong vị Việt Nam, bởi Lê Xuân Khoa vốn được biết đến là một tác giả rất nặng lòng với văn hóa truyền thống.

Ẩn sau ước mơ của Luân và những người trẻ khác trong truyện là tinh thần Việt Nam, khát vọng của một thế hệ Việt Nam mới trong kỷ nguyên vươn mình. Họ khao khát được cống hiến, được lao động, được tạo ra những giá trị mang tầm phổ quát cho nhân loại nhưng vẫn lưu giữ dấu ấn bản sắc Việt.

Đọc hết cuốn sách, độc giả sẽ cảm nhận được, tình yêu đất nước không chỉ đến từ những điều vĩ đại, mà bắt đầu ngay từ những gì nhỏ bé nhất... Đó là “ngôi làng” mang tên Việt Nam mà mỗi người dù đi xa đến đâu, vẫn luôn đau đáu tìm về.