Nghệ thuật > Sân khấu biểu diễn

Vượt qua khuôn khổ một Hội diễn, chương trình nghệ thuật "Dấu ấn thời đại" của Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội đã đặt một dấu ấn lớn trong trái tim đồng đội, đồng chí, nhân dân - những người yêu mến nền nghệ thuật Quân đội nước nhà.

Trải qua các triều đại trong lịch sử và dọc theo chiều dài địa lý của đất nước, những trò diễn xướng dân gian mang âm hưởng đặc trưng của từng vùng miền được hình thành và phát triển theo tiến trình của dòng chảy lịch sử, đó không chỉ là những trò diễn xướng dân gian đơn thuần với mục đích giải trí mà còn phản ánh đời sống tinh thần, vật chất, quan điểm chân, thiện, mỹ của dân tộc Việt. Người ta có thể ngâm nga một câu chèo trong lúc tằm tang, canh cửi, vọng một câu hò lúc gặp người trong dạ để ý nhớ thương hay ca thán thời cuộc với những điều bất ý, đời sống tinh thần ấy cứ vậy mà phong phú theo từng thời kỳ và góp phần vào sự đa dạng của bản sắc văn hóa Việt. Trong số đó, nghệ thuật hát tuồng - hát bội mang đậm bản sắc dân tộc Việt nhất.

Nhà văn, nhà viết kịch Xuân Đức sinh ra tại quê hương Quảng Trị. Ông có trên 20 năm là người lính cầm súng chiến đấu trên vùng đất lửa hai bờ giới tuyến… Trở thành nhà văn, tác giả kịch bản sân khấu, nhân vật trong các trang viết của ông vẫn là những người lính. Và chiến tranh luôn là phép thử, là thuốc hiện hình đối với mỗi con người dù họ ở trong quân ngũ hay đã trở về làm một người dân thường, một doanh nhân thành đạt hay một cán bộ cao cấp trong xã hội. Mỗi vở kịch của Xuân Đức là tấm gương phản chiếu gần xa gương mặt chiến tranh và thân phận con người… Nhiều nhà nghiên cứu đã xếp kịch của Xuân Đức với những tìm tòi, sáng tạo riêng biệt, báo hiệu khuynh hướng phi sử thi hóa, một trong hướng phát triển tất yếu của sân khấu Việt Nam hiện nay và trong tương lai.

“Vì nghĩa nước non” của tác giả Trần Hồng Vân, chuyển thể cải lương NSƯT Ngọc Chi, NSND Hoàng Quỳnh Mai đạo diễn, được công diễn tại Nhà hát Lớn Hà Nội vào ngày 17 và 18-7. Đây là dự án quan trọng thứ hai của Nhà hát Cải lương Việt Nam ra mắt khán giả trong năm nay sau tác phẩm kịch kinh điển thế giới “Mê Đê” do NSƯT Lê Chức dàn dựng.

Tuồng hay còn được gọi là hát bội, là môn nghệ thuật dân gian mang đậm tính cổ điển của Việt Nam. Nghệ thuật hóa trang khuôn mặt là một nét đặc trưng riêng mang tính độc đáo và khu biệt tuồng với những loại hình sân khấu truyền thống tương tự. Thông qua những nguyên tắc hóa trang khuôn mặt hay còn gọi là mặt nạ tuồng, chúng ta có thể nhận diện được đó là nhân vật có xuất thân và đặc điểm tính cách như thế nào. Có rất nhiều yếu tố hình thành nên những quy ước trong mặt nạ tuồng, trong đó, học thuyết âm dương - ngũ hành, quan niệm dân gian về tướng mạo, quan điểm về thẩm mỹ và văn học được coi là những yếu tố chính, chi phối các nguyên tắc trong hóa trang khuôn mặt tuồng Việt. Chính những quy tắc này thể hiện sự kết nối giữa quan niệm nhân sinh quan của người Việt trên sân khấu, thể hiện, khắc họa nét tính cách của tuyến nhân vật trên khuôn mặt nhân vật tuồng.

Trong diễn trình lịch sử nghệ thuật, từng xuất hiện nhiều cuộc cách tân cũng như khuynh hướng, trào lưu nghệ thuật. Như một quy luật tất yếu của xã hội, sự ra đời các trào lưu, trường phái nghệ thuật sau chính là tiếng chuông báo hiệu cho sự kết thúc của một trào lưu trước đó, đồng thời mở ra một khuynh hướng mới đáp ứng yêu cầu của thời đại, cũng như nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của công chúng và trải nghiệm của nghệ sĩ. Thời gian gần đây, cụm từ nghệ thuật đương đại (Contemporary Art) thường được nhắc tới, dùng để chỉ khuynh hướng sáng tác đề cao những tác phẩm nghệ thuật, chú trọng tới ý niệm (nghệ thuật ý niệm và nghệ thuật trình diễn) nhiều hơn là tập trung vào phẩm chất thẩm mỹ của tác phẩm nghệ thuật. Bài viết bàn về nghệ thuật đương đại từ góc nhìn của triết học Phật giáo.