Đoàn Ca múa nhạc Dân tộc tỉnh Đắk Nông tham gia Liên hoan múa toàn quốc năm 2024 - Đợt 2, tại tỉnh Bình Dương

Trong những năm qua, được sự quan tâm chỉ đạo của Tỉnh ủy - HĐND - UBND tỉnh, sự phối hợp chặt chẽ của các Sở, ban, ngành và địa phương, sự tích cực tham gia của toàn dân các hoạt động văn hóa đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận; Ngành VHTTDL đã chủ động tổ chức nhiều hoạt động làm sống lại các sinh hoạt văn hoá truyền thống của các dân tộc. Qua đó, hoạt động văn hóa, văn nghệ, thông tin tuyên truyền được tổ chức sôi nổi từ tỉnh đến cơ sở với nhiều nội dung và hình thức phong phú, phục vụ tốt yêu cầu tuyên truyền chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến đồng bào các dân tộc trong tỉnh. Công tác quản lý và tổ chức lễ hội tiếp tục được chú trọng, với mục tiêu gắn lễ hội với phát triển du lịch được triển khai thực hiện có hiệu quả; qua đó đã hoàn thiện hồ sơ trình Bộ VHTTDL quyết định đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia đối với Lễ cúng Rào bon trồng cây Blang của dân tộc M’Nông” và “Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ cúng thần rừng của người Mạ, thành phố Gia Nghĩa và huyện Đắk G’Long”. Hoạt động khôi phục, duy trì và phát huy giá trị văn hóa các nghi lễ, lễ hội truyền thống trên địa bàn tỉnh được tổ chức có chiều sâu, các lễ hội truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu sổ được tái hiện nguyên bản, rõ nét, qua đó đã tổ chức và khôi phục thành công 18 lễ hội, tổ chức 4 Ngày hội Văn hóa - Thể thao các dân tộc” cấp huyện. Công tác truyền dạy đánh chiêng, dệt thổ cẩm, dân ca, nhạc cụ, đan lát, làm cây nêu… được chú trọng và triển khai có hiệu quả, thường xuyên tổ chức khôi phục các lễ hội truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ trên địa bàn tỉnh. Công tác kiểm kê, nghiên cứu, xây dựng hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể được chú trọng; các chính sách, tôn vinh nghệ nhân trên địa bàn tỉnh luôn được quan tâm; đến nay, trên địa bàn tỉnh Đắk Nông có 9 di tích được cấp có thẩm quyền xếp hạng di tích cấp tỉnh, 10 di tích, danh lam, thắng cảnh xếp hạng cấp quốc gia và 1 di tích cấp quốc gia đặc biệt; hoàn thiện hồ sơ trình Bộ VHTTDL đưa vào danh mục văn hoá phi vật thể cấp quốc gia đối với các di sản văn hoá, như: Nghề thủ công truyền thống Nghề dệt của người M’nông tỉnh Đắk Nông; Lễ Cúng thần rừng của dân tộc Mạ thành phố Gia Nghĩa và huyện Đắk G’long; Lễ hội Rào bon trồng cây gòn (Tăm Plang Prang bon) của dân tộc M’nông, huyện Krông Nô; đặc biệt, “Đàn đá Đắk Sơn” niên đại khoản 3.500 - 3.000 cách ngày nay được Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia.

Hoạt động thư viện được đẩy mạnh từ tỉnh đến cơ sở, mạng lưới thư viện mở rộng đến tận cơ sở, đã góp phần tích cực trong việc nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài, thúc đẩy khoa học, công nghệ, kinh tế, xã hội phát triển và đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu đời sống tinh thần của xã hội, hướng tới mục tiêu xây dựng con người Đắk Nông “văn minh - nhân ái - nghĩa tình” trong cuộc sống. Hoạt động văn học, nghệ thuật đạt được một số kết quả tích cực, lực lượng văn nghệ sĩ và văn hóa dân gian các dân tộc thiểu số ngày càng tăng. Hoạt động ứng dụng chất liệu di sản văn hóa trong văn học, nghệ thuật có bước phát triển với nhiều tác phẩm khai thác từ chất liệu dân gian M’nông, Mạ, Êđê. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tiếp tục được triển khai rộng khắp từ tỉnh đến cơ sở, được các cấp, các ngành, các tầng lớp Nhân dân tích cực hưởng ứng và đã đạt được những kết quả quan trọng, đến nay trên địa bàn tỉnh có 134.139/152.086 gia đình được công nhận gia đình văn hóa, đạt tỷ lệ 88.2%; 673/713 thôn, bon, buôn, tổ dân phố đạt danh hiệu văn hóa đạt 94.5%; 96.1% cơ quan, đơn vị đạt danh hiệu cơ quan, đơn vị đạt văn hoá.

Bên cạnh đó, các thiết chế văn hóa, thể thao từ tỉnh đến cơ sở được quan tâm đầu tư xây dựng, cơ bản đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tập luyện thể thao cho nhân dân. Qua đó đã đầu tư hoàn thiện các công trình, dự án: Công trình Chống xuống cấp tu bổ Di tích địa điểm lưu niệm N’Trang Gưh, xã Buôn Choah, huyện Krông Nô; Công trình Chống xuống cấp Di tích lịch sử các địa điểm về phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp của đồng bào M’Nông do N’Trang Lơng lãnh đạo; Công trình Tượng đài N’Trang Lơng... Hiện nay, đang triển khai đầu tư hoàn thiện dự án Khu liên hợp Bảo tàng, Thư viện và Công viên tỉnh Đắk Nông, Quảng trường 23/3... Công tác xã hội hóa các hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch trên địa bàn tỉnh đạt được những kết quả đáng ghi nhận, đã và đang từng bước mang lại một luồng sinh khí mới, phù hợp với xu thế phát triển, hội nhập, góp phần tích cực vào việc giữ gìn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, xây dựng nếp sống văn hóa mới, thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển.

Tuy nhiên, quá trình đô thị hóa đã và đang làm cho các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số đứng trước những thách thức. Bên cạnh những kết quả đạt được thì việc xây dựng đời sống văn hóa và bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống cũng gặp nhiều khó khăn, thách thức, cụ thể như:

Sự bùng nổ về thông tin truyền thông, làn sóng giao thoa văn hóa mới có mặt tích cực nhưng cũng không ít mặt tiêu cực; các thế lực thù địch không ngừng chống phá trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, lợi dụng ưu thế về công nghệ thông tin, toàn cầu hóa về kinh tế để áp đặt các giá trị văn hóa, thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình” về văn hóa. Đồng thời, mặt trái của cơ chế thị trường toàn cầu hóa ảnh hưởng tiêu cực đến ý thức tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận nhân dân, nhất là lớp trẻ đối với đời sống văn hóa.

Để nâng cao hiệu quả công tác xây dựng đời sống văn hoá và bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc, cần xác định một số giải pháp trọng tâm sau:

Trước tiên, tăng cường công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động xây dựng đời sống văn hóa và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, đôn đốc, xử lý nghiêm những hành vi cố ý vi phạm di sản văn hóa. Hoàn thiện cơ chế chính sách tạo môi trường văn hóa lành mạnh cho sự phát triển kinh tế xã hội bền vững; tổ chức tuyên truyền giáo dục pháp luật, đề cao vai trò của nhân dân trong việc tham gia quản lý văn hóa; gắn trách nhiệm của chính quyền, các tổ chức đoàn thể và người dân trong việc xây dựng đời sống văn hoá và bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống. 

Chủ động triển khai các giải pháp trong công tác khai quật khảo cổ, tôn tạo, xác định giá trị cổ vật, có kế hoạch bảo vệ, bảo tồn và quảng bá nhất là việc giữ gìn các hiện vậmạng, di tích kháng chiến; phục dựng các nghi lễ, lễ hội đặc trưng của các dân tộc thành hoạt động văn hóa thường niên, kết hợp với các hoạt động du lịch. Phát huy vai trò của hệ thống thông tin đại chúng trong việc tuyên truyền, giáo dục kiến thức về Luật di sản văn hóa đến từng người, từng gia đình.

Chú trọng công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ cán bộ quản lý, chuyên môn làm nhiệm vụ văn hóa; tổ chức các lớp tập huấn về chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ văn hóa cơ sở về lĩnh vực xây dựng đời sống văn hoá và bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc; triển khai các dự án để sưu tầm và xuất bản các ấn phẩm về văn hóa, không chỉ để bảo tồn hay tài liệu tra cứu mà còn là tài liệu tuyên truyền, giảng dạy, quảng bá không chỉ trong cộng đồng các dân tộc giúp đồng bào có thể hiểu được những giá trị văn hóa để họ tham gia bảo tồn, gìn giữ, phát huy nó trong đời sống xây dựng, phát triển nó trong đời sống cộng đồng.

Tăng cường hội nhập, giao lưu giới thiệu về văn hóa Đắk Nông thông qua các hoạt động văn hóa, du lịch; phối hợp tác với các tỉnh, thành phố, các trường đại học, cơ quan Trung ương về tổ chức và tham gia biểu diễn văn hóa nghệ thuật, thực hiện các chương trình hội thảo, nghiên cứu khoa học trong công tác bảo tồn và phát huy văn hóa…

Để thực hiện tốt những giải pháp nêu trên, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, đơn vị, địa phương, các doanh nghiệp và toàn thể cộng đồng dân cư trong tỉnh để từng bước đưa các ứng dụng khoa học công nghệ vào cuộc sống, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng của tỉnh.    

Bài và ảnh: ĐÌNH TOÀN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 597, tháng 2-2025