Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với nhân dân thôn Thượng Điện, xã Vinh Quang, huyện Vĩnh Bảo trong Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc thành phố Hải Phòng, ngày 15/11/2017 - Ảnh: Trí Dũng/TTXVN

Trong những ngày qua, nỗi tiếc thương trước sự ra đi của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã tạo cảm hứng cho nhiều nhạc sĩ, cả chuyên nghiệp lẫn không chuyên sáng tác những giai điệu sâu lắng và cảm xúc. Một đời là sen ngát của tác giả Hà Tùng Long do ca sĩ Anh Thơ thể hiện là một trong những tác phẩm chạm đến triệu triệu trái tim người dân Việt Nam trong một thời khắc đặc biệt, như một nén tâm nhang thành kính dâng lên Người.

Sự thôi thúc của một tấm lòng thành kính

“Một đời là sen ngát” mang âm hưởng dân ca quan họ Bắc Ninh với ca từ mộc mạc và giai điệu sâu lắng, da diết. Ca khúc đã được lan tỏa rộng rãi trên các trang nghe nhạc trực tuyến và mạng xã hội. Chỉ sau vài tuần phát hành trên nền tảng YouTube, ca khúc này đã cán mốc gần 2 triệu view và nhận được nhiều phản hồi tích cực từ khán giả và giới chuyên môn.

Tác giả Hà Tùng Long cho biết sau khi nghe tin Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từ trần, trái tim anh như thắt lại. Ngay lập tức, anh làm 4 câu thơ để bày tỏ sự tiếc thương của mình và chia sẻ lên mạng xã hội:

Tiễn người về mây trắng

Lòng se sắt tiếc thương

Một đời là sen ngát

Vạn cổ rạng bóng dương!

Tùng Long không ngờ cảm xúc của mình lại được rất nhiều người đồng cảm, hàng nghìn lượt tương tác, chia sẻ đã khiến 4 câu thơ lan tỏa với tốc độ chóng mặt trên các nền tảng số. “Từ phút giây ấy, trong tôi luôn có một sự thôi thúc mãnh liệt. Phải làm một điều gì đây để bày tỏ sự tiếc thương và biết ơn đối với một vị lãnh đạo đáng kính như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Phải làm gì đó để cả dân tộc cùng hòa chung nỗi buồn và cất chung tiếng khóc tiếc thương đối với một hiền nhân vừa mới về với thế giới của những người hiền”-Tác giả ca khúc Một đời là sen ngát chia sẻ.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chụp ảnh kỷ niệm với các liền anh, liền chị Quan họ, tỉnh Bắc Ninh nhân dịp Tết Nhâm Thìn 2022 - Ảnh: Trí Dũng/TTXVN

Quả thực, vào phút giây thiêng liêng ấy, chỉ có âm nhạc mới có thể kết nối được triệu triệu trái tim hòa thành một nhịp để tấu nên khúc bi ai và an ủi được phần nào những trái tim đang buồn đau, mất mát. Sự đồng cảm từ hàng nghìn lượt tương tác trên mạng xã hội đã chứng minh rằng cảm xúc của anh không chỉ là của riêng mình. Nỗi tiếc thương, lòng biết ơn đã tạo nên một cơn sóng mạnh mẽ, kết nối triệu triệu trái tim Việt Nam qua những giai điệu và lời ca đầy xúc cảm. Một đời là sen ngát không chỉ đơn thuần là một ca khúc tưởng niệm, nó là một bản giao hưởng của lòng biết ơn và sự kính trọng, phản ánh sâu sắc tình cảm của toàn dân đối với một vị lãnh đạo vĩ đại. 

Là một nhà báo với gần 20 năm kinh nghiệm, Hà Tùng Long đã viết nhiều bài báo về Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, mang đến cho anh cơ hội tìm hiểu sâu về Người. Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có một mạch nguồn văn hóa xuyên suốt từ đời ông cha. Mạch nguồn văn hóa ấy được nuôi dưỡng từ những làn điệu dân ca Quan họ, từ những áng thơ văn trác tuyệt, từ bao sự giàu đẹp của lịch sử và văn hóa làng quê - nơi Người sinh ra và lớn lên. Vì thế, Hà Tùng Long quyết định lấy chất liệu dân ca Quan họ Bắc Ninh làm âm điệu chủ đạo để vẽ nên con người vừa vĩ đại song rất đỗi giản dị, mộc mạc của Tổng Bí thư. Là một nhà báo, Hà Tùng Long chưa bao giờ nghĩ mình sẽ viết nhạc. Tuy nhiên, sự quý trọng, thương kính, biết ơn và tiếc thương đối với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thôi thúc anh hoàn thành ca khúc Một đời là sen ngát chỉ vỏn vẹn trong một đêm.

Sự cộng hưởng của những trái tim biết yêu

Khi được hỏi về những khó khăn của một người không chuyên trong quá trình sáng tác, Hà Tùng Long thẳng thắn chia sẻ: “Nói ra có thể mọi người không tin nhưng tôi không gặp khó khăn nào cả khi sáng tác tác phẩm âm nhạc này. Bài hát đúng nghĩa là tiếng lòng của tôi. Những cảm xúc dồn nén trong trái tim đã bật ra một cách rất tự nhiên, không hề gượng ép. Những lời ca đầu tiên phát ra đã kèm theo giai điệu. Và tôi sáng tác một mạch như người “lên đồng”.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm vườn chè của Hợp tác xã Hảo Đạt, thành phố Thái Nguyên - Ảnh: Trí Dũng/TTXVN

Ca sĩ Anh Thơ sau khi tiếp cận bản nhạc cũng thấy rất đồng cảm với từng lời ca và giai điệu nên đã nhận lời thể hiện ca khúc. Nhạc sĩ Phạm Tuấn Anh ngay khi nhận bản nhạc và file demo đã phải thốt lên: “Bài hát xúc động lắm!” và bắt tay vào thực hiện phối khí trong thời gian rất gấp.

Được biết, thời điểm đó ca sĩ Anh Thơ đang có lịch công tác ở Huế. Ngay khi có bản phối hoàn thiện, chị đã đổi lịch bay về Hà Nội sớm hơn để tiến hành thu âm. Bài hát được thu âm rất nhanh. Trước khi thu, ca sĩ Anh Thơ đã chắp tay thành kính, tưởng nhớ đến Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng rồi mới bắt đầu. Trong quá trình thu, ca sĩ Anh Thơ đã nhiều lần phải kìm nén cảm xúc để không bị nghẹn giọng. “Trong quá trình thu, tôi đã rất cố gắng kiềm chế cảm xúc để sự nghẹn ngào không lẫn vào câu hát nhưng cuối cùng nước mắt vẫn ứa ra. Cảm từng lời của bài hát, nhìn lại cuộc đời của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng lại càng biết ơn bác hơn vì bác đã sống trọn một đời vì nước vì dân, trọn lòng son của người cộng sản”, ca sĩ Anh Thơ từng bộc bạch. 

Ngay ở những ca từ đầu tiên đã mang đậm âm hưởng dân ca Quan họ Bắc Ninh. Chính cái âm hưởng này làm cho bài hát trở nên gần gũi, dễ nghe, dễ thấm. Bài hát có man mác buồn nhưng không quá bi lụy. “Chiều nay, câu Quan họ đánh rơi mạn thuyền… tiễn một hiền nhân về với miền mây trắng”, là một cách nói ẩn dụ, hình tượng hóa. Người Kinh Bắc thường đứng bên mạn thuyền để hát Quan họ trong các ngày hội, ngày vui… và khi câu Quan họ rơi (theo nghĩa bóng) bên mạn thuyền, nghĩa là có điều gì đó không còn nguyên vẹn nữa.

Nhà báo Hà Tùng Long - tác giả ca khúc Một đời là sen ngát

 “Những vần thơ vẽ hình đất nước… Nằm nghiêng nghiêng trong câu hát đợi chờ” cũng là một câu hát mang tính hình tượng hóa rất cao. Sinh thời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng rất yêu văn hóa, văn chương và nghệ thuật. Trong các bài phát biểu của mình, Người luôn trích dẫn những câu thơ, đoạn văn để làm sinh động hơn những điều gửi gắm. Trong các bài viết của Người bao giờ cũng đầy ắp dáng hình của đất nước, của lòng yêu Tổ quốc với lý tưởng và tinh thần cách mạng của một người cộng sản kiên trung.

Có thể nói, điểm nhấn của tác phẩm âm nhạc này chính là sự hòa quyện giữa lời ca và giai điệu. Vốn dĩ, viết về lãnh tụ, danh nhân, vĩ nhân… là một đề tài rất khó. Nếu hô hào, ca tụng sẽ trở thành bài hát khô khan, tuyên truyền, cổ động. Nếu sướt mướt, ủy mị sẽ trở nên bi lụy, sến sẩm. Vì thế, làm sao để ca từ vừa mộc mạc, gần gũi nhưng vẫn sang trọng; giai điệu trầm buồn nhưng vẫn du dương, da diết và sâu lắng là điều quả thực rất khó. Một đời là sen ngát là một tác phẩm thành công khi cả phần ca từ lẫn giai điệu đều hòa quyện và truyền tải được thông điệp sâu sắc đến người nghe. 

Một sự độc đáo nữa là giữa bài hát có một đoạn ngâm, chỉ bốn câu thôi nhưng nghe qua là chúng ta có thể đã biết viết về ai, nói về ai. Bốn câu ngâm này cũng đầy sự da diết và sâu lắng. Nó làm cho bài hát khác hẳn những bài hát mang âm hưởng dân gian quen thuộc.

Quả thực, sự cộng hưởng của những trái tim biết yêu thương và tôn kính đã khiến Một đời là sen ngát trở thành một bài hát xoa dịu biết bao trái tim đang thổn thức. Câu hát “Danh dự mới là điều thiêng liêng cao quý nhất” được cất lên khiến cảm xúc như vỡ òa bởi đó là câu nói rất nổi tiếng của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Trong từng nốt nhạc, ta vẫn nghe thấy được nhịp đập của tình yêu quê hương, đất nước và niềm hy vọng về một tương lai tươi sáng.

PHƯƠNG LAN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 580, tháng 8-2024