Đào Châu Hải, Vô đề, sắt

Triển lãm “Điêu khắc Hà Nội - Sài Gòn 2024” được trưng bày định kỳ hai năm, luân phiên tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, bền bỉ suốt 14 năm qua. Triển lãm lần đầu tiên được tổ chức vào năm 2010, do điêu khắc gia Đào Châu Hải và Bùi Hải Sơn khởi xướng, nhằm chia sẻ đời sống nghệ thuật điêu khắc ở hai miền đất nước. Nhìn toàn cảnh điêu khắc Việt Nam thực sự chỉ sôi động trong khoảng gần 20 năm trở lại đây, nó trùng hợp với thời gian nhóm điêu khắc Hà Nội- Sài Gòn có chuỗi triển lãm không ngừng nghỉ. Nó được ví như một dòng chảy ngầm - dòng chảy điêu khắc hiện đại vẫn chảy âm ỉ nhưng mạnh mẽ, khi nó không ở những không gian công cộng rộng lớn mà thu về ở những điêu khắc nhỏ trong không gian riêng, với sự nhen nhóm của nhiều cá nhân. Đây không chỉ là sự kiện nghệ thuật phản ánh những suy tư, trăn trở của các nghệ sĩ trước những vấn đề của thời đại. 

Một vài nghệ sĩ và tác phẩm

Nhà điêu khắc Đào Châu Hải được biết đến với những tác phẩm mang đậm dấu ấn triết lý và suy tư sâu sắc về nhân sinh. Tác phẩm của ông thường tập trung vào hình thái tối giản nhưng lại chứa đựng những tầng nghĩa phức tạp. Các khối hình của ông thường mang tính trừu tượng cao, tạo nên một không gian tĩnh lặng và nội tại. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng sự trừu tượng này đôi khi khiến tác phẩm trở nên khó tiếp cận với công chúng, đặc biệt là những người không quen thuộc với nghệ thuật đương đại. Đào Châu Hải thường sử dụng chất liệu kim loại và đá, những vật liệu cứng và bền để tạo ra các tác phẩm rất mạnh mẽ về thị giác mang hơi hướng trừu tượng, tối giản. Những bề mặt mịn màng, sáng bóng hoặc đôi khi thô ráp của các tác phẩm không chỉ làm nổi bật tính chất vật liệu mà còn tạo ra sự tương phản về cảm giác, gợi lên sự đối lập giữa cái hữu hình và vô hình, giữa cứng rắn và mềm mại trong tâm hồn con người. Ông sử dụng hình thái tối giản để dẫn dắt người xem vào một không gian chiêm nghiệm, nơi mà các khối hình học trở thành biểu tượng của sự cân bằng, sự cô đọng của tinh thần và sự vĩnh cửu. Tuy nhiên, sự trừu tượng hóa này đôi khi lại trở thành một thử thách đối với người xem trong việc cảm nhận và giải mã thông điệp ẩn chứa trong tác phẩm, đặc biệt đối với những khán giả không quen thuộc với nghệ thuật hiện đại.

Lê Lạng Lương. Dạo chơi, gốm

Nhà điêu khắc Lê Thị Hiền nổi bật với phong cách nữ tính, mềm mại trong các tác phẩm điêu khắc của mình. Bà thường sử dụng các chất liệu tự nhiên như gỗ, đá, và sau này là thép không gỉ để tạo nên những hình thái uốn lượn, mượt mà, biểu tượng cho sự sống và sự liên kết giữa con người và thiên nhiên, và triển lãm lần này là Sen, hình khối mềm mại, uyển chuyển trong tác phẩm. Bà tìm cách tái hiện những giá trị truyền thống trong một hình thức nghệ thuật hiện đại, những tác phẩm không chỉ thể hiện ngôn ngữ điêu khắc độc đáo mà còn khơi gợi những câu chuyện sâu sắc về con người, thiên nhiên và xã hội.

Hoàng Mai Thiệp với bộ tác phẩm Vũ môn 1,2,3, chất liệu đá, sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, mang tính chất triết lý sâu sắc về con người và văn hóa. Tại triển lãm, tác phẩm của anh tiếp tục thể hiện sự quan tâm đến việc kết nối với nguồn gốc văn hóa Việt Nam nhưng thông qua một ngôn ngữ hình thức mới mẻ, với hình thức tinh giản nhưng đầy ấn tượng. Nghệ sĩ sử dụng những đường nét mạnh mẽ, dứt khoát nhưng không thiếu sự mềm mại từ những đường kỷ hà, tạo nên sự đối thoại giữa vẻ đẹp tự nhiên và bàn tay con người. Tác phẩm mang đến cảm giác về sự cân bằng giữa quá khứ và tương lai, gợi mở những suy nghĩ về vòng tuần hoàn của tự nhiên và con người trong xã hội hiện đại. Sự kết hợp giữa tính truyền thống và hiện đại là điểm mạnh nhất trong nghệ thuật của Hoàng Mai Thiệp. Tuy nhiên, đôi lúc, cách thể hiện này có thể khiến một số khán giả cảm thấy khó tiếp cận, đặc biệt khi không quen với các ẩn dụ hình thức mà anh thường sử dụng. Dẫu vậy, đó lại chính là điểm cuốn hút của tác phẩm, buộc người xem phải dừng lại, suy ngẫm.

Tác phẩm Sen của Lê Thị Hiền trong không gian triển lãm

Lê Lạng Lương là một nghệ sĩ điêu khắc nổi bật với cách tiếp cận rất riêng, đậm chất cá nhân, mang nhiều tầng lớp cảm xúc. Tác phẩm của anh trong triển lãm lần này tiếp tục khai thác những chủ đề về thân phận con người, sự khắc khoải trước thời gian và không gian. Anh sử dụng các chất liệu đa dạng từ nhôm, gốm… tạo ra những hình khối vừa mạnh mẽ vừa mơ màng. Một tác phẩm điêu khắc được Lê Lạng Lương trình bày trong triển lãm đã thu hút sự chú ý nhờ sự phức tạp trong cấu trúc và ý nghĩa. Tác phẩm của anh là một chuỗi những hình khối, giống như sự vỡ vụn của ký ức hay giấc mơ, với những cạnh sắc và góc nhọn được chế tác kỹ lưỡng. Sự đối lập giữa các đường nét dứt khoát và không gian mở rộng xung quanh tạo nên một cảm giác về sự đứt gãy, như sự giằng xé giữa quá khứ và hiện tại. Đây là một lời nhắc nhở về sự mong manh của con người trước dòng chảy của thời gian. Nhà điêu khắc đã thành công trong việc truyền tải cảm xúc và triết lý sống thông qua hình khối trừu tượng. Tuy nhiên, tác phẩm của anh cũng đòi hỏi khán giả phải có sự kiên nhẫn và khả năng tự suy ngẫm. Điều này có thể khiến một số người cảm thấy lạc lõng nếu không quen với ngôn ngữ nghệ thuật trừu tượng.

Đỗ Hà Hoài, Dị ứng đám đông

Thái Nhật Minh là một nghệ sĩ điêu khắc có tiếng với những tác phẩm thường xuyên khai thác vẻ đẹp và sự yên tĩnh của thiên nhiên. Năm tác phẩm của anh mang tên Giới hạn của không gian với chất liệu sắt hàn và sơn phản ánh sự tương tác giữa con người và thiên nhiên, nhưng dưới góc độ cá nhân, đầy tâm tư và suy nghĩ về sự biến đổi và tổn thương. Phong cách của Thái Nhật Minh luôn mang một nét đẹp tĩnh lặng, đôi khi ẩn chứa nỗi buồn sâu sắc. Tuy nhiên, điều này cũng có thể dẫn đến sự đồng điệu trong nhiều tác phẩm của anh, khiến một số khán giả cảm thấy chúng thiếu sự đột phá trong cách thể hiện.

Triển lãm “Hà Nội - Sài Gòn 2024” là một minh chứng cho sự giao thoa văn hóa giữa hai thành phố lớn của Việt Nam. Mặc dù có sự khác biệt về tư duy nghệ thuật và cách tiếp cận, nhưng những tác phẩm tại triển lãm đã thể hiện một sự hòa quyện độc đáo, nơi mà những giá trị truyền thống và hiện đại cùng tồn tại và phát triển. Nghệ thuật điêu khắc không chỉ là một hình thức biểu đạt thẩm mỹ, mà còn là một phương tiện để truyền tải những thông điệp xã hội và môi trường. Tại triển lãm lần này, nhiều nghệ sĩ đã sử dụng tác phẩm của mình để đề cập đến những vấn đề cấp bách của xã hội hiện đại, như biến đổi khí hậu, sự hủy hoại môi trường. Đỗ Hà Hoài với tác phẩm Dị ứng đám đông sử dụng các vật liệu băng cuộn y tế, chỉ, sơn dầu, màu nước, foam nở,… trong tác phẩm không chỉ là một sự lựa chọn thẩm mỹ mà còn là một tuyên bố mạnh mẽ về trách nhiệm của nghệ sĩ đối với môi trường. Qua đó, Hoài không chỉ muốn truyền tải thông điệp về việc bảo vệ môi trường mà còn khuyến khích công chúng nhìn nhận lại cách chúng ta tiêu dùng và ảnh hưởng của nó đến hành tinh. Tác phẩm đã tạo nên một cuộc đối thoại giữa nghệ thuật và thực tế xã hội, thúc đẩy người xem suy ngẫm về vai trò của mình trong việc bảo vệ trái đất.

Thái Nhật Minh, Giới hạn của không gian,sắt

Triển lãm “Điêu khắc Hà Nội - Sài Gòn 2024” không chỉ là một sự kiện nghệ thuật quan trọng mà còn có ảnh hưởng sâu rộng đến cộng đồng nghệ thuật và công chúng. Những tác phẩm tại triển lãm đã mở ra những cuộc thảo luận mới về nghệ thuật điêu khắc, đồng thời góp phần thúc đẩy sự phát triển của nghệ thuật đương đại Việt Nam. Triển lãm đã tạo ra một nền tảng quan trọng để các nghệ sĩ điêu khắc Việt Nam có thể giới thiệu và khẳng định vị trí của mình trong nền nghệ thuật đương đại. Những tác phẩm tại triển lãm không chỉ thể hiện sự tài năng và sáng tạo của các nghệ sĩ mà còn phản ánh sự phát triển của nghệ thuật điêu khắc Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa. Sự kết hợp giữa các yếu tố truyền thống và hiện đại, giữa các chất liệu cũ và mới, đã tạo nên những tác phẩm độc đáo và đầy sức sống, tạo ra những trải nghiệm tham gia cho người xem, nhằm thu hút sự chú ý và khuyến khích họ suy ngẫm về các thông điệp mà nghệ sĩ muốn truyền tải. Nó không chỉ đóng góp vào việc thúc đẩy sự phát triển của nghệ thuật điêu khắc mà còn tạo ra một nền tảng quan trọng để nghệ thuật trở nên gần gũi và có ý nghĩa hơn trong đời sống hiện đại.

Tác phẩm của Phạm Thái Bình trong không gian triển lãm

Hoàng Mai Thiệp, Vũ môn, đá

________________

Tài liệu tham khảo

1. Trung tâm Nghệ thuật Đương đại Vincom (VCCA), (2024), Tư liệu về Triển lãm Điêu khắc Hà Nội - Sài Gòn 2024.

2. Tư liệu ảnh của các tác giả.

NGUYỄN THỊ LOAN

Nguồn: Tạp chí VHNT số 592, tháng 12-2024