Suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta, dường như Tổ quốc chưa bao giờ vắng bóng giặc. Đặc biệt, trong thời đại Hồ Chí Minh để làm nên đại thắng mùa Xuân năm 1975, kết thúc 21 năm gian khổ, hy sinh mở ra kỷ nguyên độc lập, thống nhất đất nước ta. Đóng góp cho sự nghiệp vĩ đại đó, hình tượng người chiến sĩ Giải phóng quân - anh bộ đội Cụ Hồ là biểu trưng đẹp nhất.

Trưng bày các hình ảnh về truyền thống anh hùng của Quân đội Nhân dân Việt Nam

Người lính bước ra từ ruộng đồng

Khi đất nước bị ngoại bang xâm lấn, những chàng trai, cô gái đã từ giã ruộng đồng, mái nhà tranh, mẹ già… với bao nhiêu tình thương yêu để lên đường cầm súng. Sự “xuất thân” của đa số chiến sĩ Giải phóng quân từ nông dân nên họ rất giản dị, chân thành và có chung niềm đồng cảm. Phút tĩnh lặng giữa hai trận đánh, họ kể cho nhau nghe về quê hương, gia đình mình để nhớ, để yêu, để căm thù và chiến đấu:

Quê hương anh nước mặn đồng chua

Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá

Anh với tôi, đôi người xa lạ

Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau…

(Đồng chí - Chính Hữu)

Và, một hình ảnh rất đẹp, rất cảm động đã đi vào nỗi nhớ khắc khoải của người con trai từ giã mẹ già dưới trời tháng ba rực nắng để lên đường đi kháng chiến; hình ảnh gợi cho ta nhiều cảm xúc rất thiêng liêng, một lần nữa nói về sự xuất thân của người chiến sĩ Giải phóng quân, nhưng được nâng lên ở một đỉnh cao mới:

Tháng Ba dáng mẹ cùng cây gạo

Đứng ở đầu làng đưa tiễn tôi

Lưng còng bên dáng cây cao khỏe

Tóc bạc bên hoa gạo đỏ trời…

(Tháng Ba - Nguyễn Đức Mậu)

Là thi sĩ, chiến sĩ nên Nguyễn Đức Mậu hiểu hơn ai hết sự thiêng liêng của tình mẫu tử và tình yêu Tổ quốc lớn lao hơn, tỏa rộng giữa đời. Màu đỏ của hoa gạo - màu cờ Tổ quốc và mái tóc bạc trắng của mẹ già đã tôn lên sắc màu tươi roi rói tạo thành bức tranh hết sức sống động. Hình tượng Tổ quốc đó là dáng cây cao khỏe và lưng còng nhỏ bé của mẹ… sự so sánh tuyệt vời!

“Cái màu đỏ như màu đỏ ấy” - nhà thơ chiến sĩ, liệt sĩ Nguyễn Mỹ đã mô tả:

“Đó là cuộc chia ly chói ngời sắc đỏ

Tươi như cánh nhạn lai hồng

Trưa một ngày sắp ngả sang Đông

Thu, bỗng nắng vàng lên rực rỡ”...

Sự chia ly trong chiến tranh như là một nguyên lý tất yếu; dù có sự lưu luyến, nghẹn ngào, xúc động… nhưng không bi lụy mà “chói ngời sắc đỏ”. Bởi sự chia ly hôm nay để chờ ngày đất nước hết bóng giặc họ lại trở về với vị thế của người chiến thắng. Điều đáng quý hơn là họ biết hy sinh tình cảm riêng tư, kể cả tính mạng cho Tổ quốc, vì nghĩa lớn cao cả: “Khi Tổ quốc cần họ biết sống xa nhau...”.

Ở một hoàn cảnh khác, một cuộc chia ly khác cũng giữa người con trai với người mẹ già trước khi anh lên đường “theo cách mạng”, dẫu có nước mắt rơi nhưng rạng ngời niềm tự hào, kiêu hãnh; và, họ hiểu “nước mắt để dành cho ngày gặp mặt”.

Mẹ nhìn con mắt liền đã đoán

Nỗi lòng thơ sóng lửa dậy rồi

“Thôi con đi! Đi theo cách mạng

Đi đi con! Bỗng mẹ sụt sùi…

(Phút chia ly  - Thanh Hải)

Trong thơ ca kháng chiến, hình tượng Tổ quốc và người mẹ luôn luôn hiện lên trong các trang thơ rất đẹp, Tổ quốc và mẹ hiền như thể song đôi. Ở đó, giữa tình yêu quê hương với cây đa, bến nước, mái nhà tranh, cánh đồng lúa… gắn với những người thân ruột thịt và tình yêu đất nước lớn lao mà mỗi người con trai, con gái đều gánh nặng hai vai, đều trân trọng và quyết hy sinh để bảo vệ, giữ gìn.

Văn nghệ chào mừng Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam

Hiền lành mà hiên ngang bất khuất

Bởi bước ra từ mái nhà tranh, đồng lúa dung dị, yên lành nên hình ảnh anh bộ đội Cụ Hồ rất gần gũi, thân thương, hiền lành, chất phác, “đi dân mến, ở dân thương”, được Nhân dân đùm bọc, chở che trong suốt các cuộc kháng chiến cứu nước và giữ nước cho đến hôm nay. Hình tượng người chiến sĩ Giải phóng quân, chiếc mũ tai bèo và đôi dép cao su là hiện thân của đức tính hiền lành, chân chất, thủy chung đối với người thân, với quê hương, đất nước nhưng kiên trung bất khuất đạp lên xác quân thù qua mỗi cuộc hành quân!

Không, không phải thiên thần.

Bước chân hài bảy dặm

Vẫn là Anh, Anh Giải phóng quân

Vẫn đôi dép cao su, đánh giặc suốt ba mươi năm,

                            lội khắp sông sâu, rừng thẳm.

(Toàn thắng về ta - Tố Hữu)

Hay: “…Ôi cái mũ vải mềm dễ thương như một bàn tay nhỏ

Chẳng làm đau một chiếc lá trên cành

 Sáng trên đầu như một mảng trời xanh

Mà xông xáo mà tung hoành ngang dọc…”

(Bài ca xuân 1968 - Tố Hữu)

Cuộc chiến tranh của Nhân dân ta chống giặc ngoại xâm là cuộc chiến tranh chính nghĩa; chiến đấu và hy sinh cho Tổ quốc là nghĩa vụ rất thiêng liêng. Sự hy sinh cho Tổ quốc xem “nhẹ tựa lông hồng”; đó là trạng thái rất ung dung, tự tại “Vui vẻ chết như cày xong thửa ruộng”!

Nhà thơ Lê Anh Xuân khắc họa hình ảnh người chiến sĩ Giải phóng quân chiến đấu và hy sinh trên Sân bay Tân Sơn Nhất bằng những vần thơ đầy cảm phục:

Anh ngã xuống trên đường băng Tân Sơn Nhất

Nhưng anh gượng đứng lên tì súng trên xác trực thăng

Và anh chết trong khi đang đứng bắn

Máu anh phun theo lửa đạn cầu vồng.

Người chiến sĩ bất khuất ấy trước khi vào trận đánh “chẳng để lại gì” cho riêng mình “Không một tấm hình, không một dòng địa chỉ/ Anh chẳng để lại gì cho riêng anh trước lúc lên đường/ Chỉ để lại dáng đứng Việt Nam tạc vào thế kỷ…”.

Bình dị, hiền lành đối với người thân, bạn bè; nhưng hiên ngang, bất khuất trước quân thù. Đó là bản chất của người chiến sĩ cách mạng, anh Bộ đội Cụ Hồ được đúc kết thành nét đẹp truyền thống của Quân đội Nhân dân Việt Nam.

 Hoan hô Anh Giải phóng quân

Kính chào Anh con người đẹp nhất…

(Tố Hữu)

Trong cuộc tổng tiến công Đại thắng mùa Xuân 1975 cùng với cả nước ra trận, hình ảnh người chiến sĩ Giải phóng quân hiện ra hết sức dung dị và cao đẹp cũng vẫn đôi dép cao su, mũ tai bèo mà hiên ngang, sừng sững giữa trận đánh:

…Lịch sử sang xuân anh vào trận cuối cùng

Đại lộ Hồ Chí Minh thác réo quân đi cuồn cuộn…

Và, giữa rừng cờ hoa, giữa chiến thắng mùa Xuân lịch sử của cả dân tộc 49 năm trước trên đường phố Sài Gòn, chúng ta gặp lại hình ảnh “người mẹ” trong rạng ngời… nước mắt!

Đường tiến quân ào ào chiến thắng

Phía trước chờ Anh người mẹ mong con

Pháo hãy gầm lên đỏ nòng bắn thẳng

Rộn rực xe tăng chồm tới Sài Gòn…

(Toàn thắng về ta - Tố Hữu)

Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, nước ta vẫn tiếp tục đối diện với biết bao nhiêu âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch từ nhiều phía. Giữ yên bờ cõi, từng tất đất thiêng liêng của Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng của thế hệ hôm nay. Hình tượng người chiến sĩ Giải phóng quân - anh Bộ đội Cụ Hồ với đức tính tốt đẹp được kết tinh truyền thống yêu nước và bất khuất của cả dân tộc là lĩnh vực sáng tác luôn luôn mới đối với đội ngũ văn nghệ sĩ…

THANH DƯƠNG HỒNG

Nguồn: Tạp chí VHNT số 591, tháng 12-2024